بررسی وضعیت کیفی هوای استان خراسان جنوبی

مالکی کارشناس پایش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی در مصاحبه با بخش روابط عمومی اداره کل به بررسی وضعیت کیفی هوای استان خراسان جنوبی پرداخت

*استان خراسان جنوبی پنجمین استان درگیر در موضوع گرد و غبار

به گزارش روابط عمومی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی ، روح الله مالکی کارشناس پایش اداره کل با اشاره به اینکه  استان خراسان جنوبی پس از استان های سیستان و بلوچستان ، کرمان ، خوزستان و هرمزگان ، پنجمین استان درگیر در موضوع گرد و غبارمی باشد گفت:طبق مطالعاتی که در خصوص شناسایی مناطق تحت تاثیر فرسایش بادی و کانون های گرد و غبار انجام شده ، علی رغم اقدامات و فعالیت های مثبت و قابل دفاعی که در این حوزه از خراسان جنوبی انجام شده ولی متاسفانه به علت عدم توجه کافی به مسائل پیشگیرانه و تشدید حاکمیت بیابانزائی ، شرایط اقلیمی و خشکسالی های مستمر وهمچنین  بهره برداری بیش از اندازه از منابع ، شرایط حاکم بر استان رشد منفی داشته است .

*منابع اصلی منتشره گازهای آلاینده هوا

وی منابع اصلی منتشره گازهای آلاینده هوا را از دومنبع عنوان کردکه وارد محیط می شوند: ۱- منابع طبیعی مانند باتلاق ها ، مرداب ها ، آتشفشانها که باعث تولید و انتشار گازهای آلاینده مانند متان ، سولفید هیدروژن و … شده که در حقیقت دخالت انسانی به صورت مستقیم در آن وجود ندارد۲- منابع انسانی : این منبع که مهمترین بخش تولید گازهای آلاینده می باشد ، تحت تاثیر فعالیتهای انسانی بوده و با ایجاد انقلاب صنعتی و عصر استفاده از سوخت های فسیلی در بخش صنعت  و حمل و نقل بیشترین اثر گذاری منفی بر طبیعت و محیط زیست را داشته .مصرف سوختهای فسیلی مانند بنزین ، گازوئیل ، نفت کوره ، گاز که بیشترین استفاده را دارد و در صنایع مختلف ووسایط نقلیه استفاده می گردد.

*وضعیت ایستگاههای سنجش کیفی هوا در استان

کارشنایش پایش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی افزود:در اکثر کشورها غلظت  آلاینده های هوا در ایستگاههای پایش کیفی هوا اندازه گیری و سپس با استانداردهای کیفی هوا مقایسه می شوند و چنانچه کیفیت هوا رضایت بخش نباشد ممکن است موقعیت های آماده باش و هشداربرای عموم اعلام شود بر همین اساس شاخص کیفیت هوا در کشور ما  نیز مانند بسیاری از کشورهای دیگر  بر اساس شاخص AQI که توسط آژانس حفاظت محیط زیست ایالات متحده تدوین شده  در نظر گرفته میشود که شامل  رنج پاک ، سالم ، ناسالم  برای گروههای حساس ، ناسالم، بسیار ناسالم و خطرناک می باشد.مالکی اظهار داشت:در استان خراسان جنوبی دو ایستگاه پایش کیفی هوای شهری فعال می باشد که یکی از سال ۹۱  در مرکز استان مستقر بوده که گازهای ، ازن ، منواکسید کربن ،ناکسها ، دی اکسید گوگرد ، هیدروکربورها و ذرات ۱۰ میکرون PM10 را اندازه گیری می کند و دیگری در شهرستان نهبندان از سال ۹۳ جانمایی و استقرار یافته که اندازه گیری ذرات ۵/۲ میکرون ، ذراتی که به لحاظ مخاطرات بهداشتی از اهمیت خاصی برخوردار می باشد و قابل جذب به خون هستند را بر عهده دارد . مالکی به توضیحاتی در خصوص نتایج بدست آمده  از داده های ایستگاه مستقر در مرکز استان اشاره کرد و گفت: ۱-منواکسید کربن:طبق بررسی های بعمل آمده  از داده های منتج ازاین  ایستگاه و برر سی توزیع زمانی آلاینده های مختلف در ماهها و فصول مختلف سال از سال ۱۳۹۱ تا کنون بیشترین مقدار غلظت گازCO منواکسید کربن در دیماه و آبان ماه بوده (شش ماهه دوم سال ) و کمترین مقدار آن مربوط به تیرماه می باشد.۲– دی اکسید گوگرد:دی اکسید گوگرد گازیست بیرنگ با بوی سوزش آور که به سرعت با آب واکنش نشان داده و تولید اسید سولفوریک می کند. بر اساس نظر دانشمندان سالانه ۳۰ میلیون تن اکسیدهای گوگرد از منابع مختلف وارد اتمسفر می گردد.در خراسان جنوبی بر اساس مقایسه داده های منتج از این ایستگاه در سالهای گذشته  بیشترین مقدار آلایندگی و غلظت دی اکسید گوگرد مربوط به ماههای فصل زمستان است و در ماههای دی ، بهمن و اسفند بیشترین مقدار شاخص آلودگی دی اکسید گوگرد را داریم و در شش ماهه اول سال کمترین مقدار غلظت دی اکسید گوگرد رقم خورده است. بیشترین مقدار آن در دیماه بوده که این مقدار از لحاظ بهداشتی هیچ گونه مشکلی برای انسان ایجاد نمی کند.۳-ازن:میزان شاخص آلایندگی ازن از سایر فاکتورهای آلاینده در شهر بیرجند بیشتر بوده و بیشترین مقدار آن مربوط به ماههای آخر تابستان و اول پاییز است (مهرماه  و شهریور ماه ) که با توجه به وجود تعداد روزهای گرم (وجود نور خورشید ، شدت گرما) سکون هوا  در این روزهای سال، غلظت ازن بیشتر می گردد اما با توجه به شاخص آلایندگی  AQI از لحاظ بهداشتی فعلا مشکلی وجود ندارد . اما اقدامات کنترلی و پیشگیرانه جهت کاهش مقدار غلظت این گاز که وابسته به گرما و وجود سایر آلاینده ها  است  اجتناب ناپذیر است.۴-ذرات معلق :PM10ذرات معلق  معمولا از قطر یک مولکول بزرگتر و از ۵۰۰ میکرون کمتر است به طوریکه با این ابعاد بین چند ثانیه تا چند ماه می تواند در هوا معلق بماند .ذرات ۱۰ میکرون به ذرات قابل استنشاقی گفته می شود که از ۱۰ میکرون کوچکتر  و از ۲.۵ میکرون بزرگتر است .در استان خراسان جنوبی با مقایسه  مقدار ذرات ۱۰ میکرون در طی چند سال گذشته  در اکثر روزهای سالم مقدار غلظت ذرات بر اساس شاخص AQIمعمولا بین (۰-۵۰)  رنج پاک (۵۰- ۱۰۰ ) رنج سالم  و گاها بر اثر بوجود آمدن طوفان گرد و غبار به رنج ناسالم برای گروههای حساس  ( ۱۰۱-۱۵۰) و ندرتا خطرنا ک هم می رسد.معمولا در طول یک سال به طور متوسط ۲۳- ۲۵ روز ناسالم در شهر بیرجند داشته ایم.  ۵- اکسیدهای نیتروژن:بر اساس داده های منتج از ایستگاه پایش کیفی هوا مرکز استان  تمامی شاخص آلودگی هوا بر اساس اکسیدهای نیتروژن کمتر از ۵۰ است و این بدین معنی است که این مقدار غلظت آلایندگی اکسیدهای نیتروژن کمتر از مقداری است که بتواند بر سلامت و بهداشت مردم  تاثیر بگذارد بیشترین مقدار اکسید های نیتروژن در هوای استان در فروردین و اردیبهشت دیده شده که می تواند بدنبال مسافرتهای نوروزی و افزایش وسایل نقلیه موتوری در استان متاثر باشد.

*تهدیدات و عوامل  آلاینده هوا در استان

کارشناس پایش اداره کل به تهدیدات وعوامل آلاینده هوا در خراسان جنوبی اشاره کرد و گفت: ایجاد آلودگی شدید توسط برخی صنایع خصوصا کارخانه های آسفالت که گاها موقتی کار کرده و استانداردها را به بهانه های مختلف رعایت نمی کنند .،عدم آشنایی صاحبان صنایع با فرهنگ زیست محیطی  و نیاز به بر گزاری کارگاههای توجیهی برای صاحبان صنعت در استان.،-فرسودگی ناوگان حمل و نقل عمومی درون شهری .، عدم استفاده از سوخت مناسب خصوصا گازوئیل با درصد بالای سولفور.،خشکسالیهای مستمر در استان و گسترش بیابان زایی و طبعا انتشار ریزگردها .، وجود کانونهای بحران و در معرض خطر ریزگردها مانند شهر سه قلعه ، کانونهای فرسایش بادی شهرستان بشرویه ، نهبندان و … و از بین رفتن جنگلهای و مراتع اطراف به واسطه چرای بی رویه … و عدم آگاهی مردم از تبعات آینده آن، از جمله مهمترین عواملی هستند که در بروز آلودگی ها در استان نقش مهم و تاثیرگزاری دارند

*همکاری همه دستگاههای ذیربط در کاهش آلودگی هوا

.وی استفاده از هوای پاک را حق مسلم همه مردم دانست و اظهار داشت اداره کل حفاظت محیط زیست به تنهایی نمی تواند در بهبود کیفیت هوای استان اقدام نمایند ، قطعا کلیه دستگاه های ذیربط و عموم مردم می توانند در این زمینه با حفاظت محیط زیست مشارکت و همکاری داشته باشند . افزایش تعداد ایستگاه های سنجش کیفیت هوا خصوصا ایستگاه سنجش گرد و غبار در سطح استان.تجهیز هر یک از شهرستانهای استان به یک آنالایزور ذرات ، ،تخصیص سوخت پاک برای استان خراسان جنوبی حداقل برای شهر بیرجند خصوصا برای اتوبوس های ناوگان عمومی حمل و نقل شهری و استفاده از گازوئیل مناسب با درصد گوگرد پایین.همکاری  ،محیط زیست و منابع طبیعی در راستای طرح های مطالعاتی شناسایی کانونهای مولد گرد و غبارو راه کارهای کنترلی و مقابله ای- استفاده و اجرای مصوبات کارگروه  ماده ۶ آیین نامه اجرایی مقابله با پدیده گرد و غبار توسط کلیه اعضاء و دستگاه ها. استفاده از ظرفیت صدا و سیما، جراید و…، آموزش و فرهنگسازی ، استفاده از توان تشکل های زیست محیطی و…می تواند در بهبود شرایط کمک کند . همکاری دانشگاه ها و اداره کل حفاظت محیط زیست استان و ایجاد تفاهم نامه بین دانشگاه و محیط زیست در طرح های مطالعاتی و همچنین استفاده از متخصصین ، بنیاد نخبگان می تواند در پیشبرد اهداف مقابله ای با هجوم گرد و غبار حائز اهمیت باشد.

*کارگروه های برگزار شده در زمینه مقابله با پدیده گرد و غبار در استان

کارشناس پایش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی افزود: تا کنون در راستای اجرای ماده ۶ آیین نامه مقاله با پدیده گرد و غبار وبا درخواست مدیر کل  حفاظت محیط زیست استان که به عنوان دبیر کارگروه بوده ۲ جلسه در محل استانداری با ریاست معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری تشکیل گردیده و در جلسه دوم از حضور آقای دکتر طهماسبی ریاست ستاد مقابله با پدیده گرد و غبار کشور هم استفاده شده است  این جلسات مصوباتی داشته که باعث ایجاد تکالیفی برای دستگاه های مختلف گردیده  که موظف به اجرائ آن می باشند. مالکی اظهار داشت :برگزاری این گونه کارگروها که باعث هماهنگی بین دستگاهی می گردد ، نقش مهمی در مقابله و آمادگی در برابر هجوم طوفانهای گرد غبار داشته و در صورت غفلت و عدم اهمیت دادن به این موضوع ، گرد وغبارمی تواند به معضلی برای استان تبدیل شود. لذا بهترین راهکار برای جلوگیری از این معضل اعمال کامل و شفاف کلیه مصوبات  کارگروه ها بوده و اجرای بدون چون و چرا و اعمال قانون برای همه. وی با اشاره به این موضوع که در حال حاضر ۲۸ کانون فرسایش بادی در سطح استان وجود داشته گفت: در صورت عدم اهمیت به این موضوع سطح این کانونها به سرعت افزایش پیدا خواهد کرد.

*مصرف سوخت های فسیلی در استان

مالکی گفت: در استان خراسان جنوبی در بین سوخت های فسیلی ،گازوئیل سهم بسیار زیادی در آلایندگی هوا داشته و به علت داشتن سولفور زیاد باعث تولید گاز دی اکسید گوگرد ، که یکی از گازهای آلاینده هوا است ،می گردد. به طور متوسط سالانه ۳۰۹ میلیون متر مکعب گازوئیل در سطح استان در بخشهای حمل و نقل ، کشاورزی ، اصناف ، ادارات ، مسکونی استفاده می گردد..بنزین یکی دیگر از اشکال سوخت های فسیلی بوده که ۹۹ درصد آن در بخش حمل و نقل در سطح استان استفاده شده واز احتراق آن گاز مونواکسد کربن و هیدروکربورها که وابسته به کیفیت احتراق بوده توالید می گردد.نفت کوره در سطح استان در بخشهای صنعت مانند کارخانجات آسفالت که مجهز به امتیاز گاز نبوده و کوره های گچ استفاده می شود و بخشی هم در صنوف مختلف مورد استفاده قرار می گیرد و احتراق آن باعث تولید دی اکسید گوگرد و مونواکسید کربن می شود که هر دو گاز از گازهای آلاینده هوا محسوب می گردند..نفت سفید هم در بخشها و روستاها  که دسترسی به گازطبیعی نداشته مورد استفاده قرار می گیرو و بطور متوسط ۹۴ درصد آن در بخش مسکونی و مابقی آن در سایر بخشها استفاده می گردد. احتراق نفت سفید تولید گازهای مونواکسید کربن و دی اکسید گوگرد می کند.

*سوخت یورو ۴ در جایگا ههای سوخت استان:

کارشناس پایش اداره کل بیان داشت:با توجه به اینکه یکی از منابع آلاینده مهم(انسانی ) هوا بخش حمل و نقل می باشد توزیع سوخت با کیفیت یورو ۴ برای چند جایگاه مصوب گردیده و گازوئیل با کیفیت یورو ۴ در برخی جایگاه ها از جمله جایگاه کارکنان دولت انجام می گردد، که یکی از راهکارهای کاهش آلودگی هوا در بخش حمل و نقل می باشد.

*معاینه فنی خودروها در کاهش آلودگی هوا

وی نیز یکی از راهکارهای کاهش آلودگی هوا در بخش حمل و نقل را کنترل گازهای خروجی از اگزوز وسایط نقلیه عنوان کرد که این کار در مراکز معاینه فنی مختلف سطح استان انجام می گیرد و علاوه بر رعایت نکات ایمنی و چکاب کامل ، میزان گازهای خروجی از اگزوز خودرو با استاندارد زیست محیطی آن مقایسه می گردد. و در صورت عدم رعایت استانداردهای زیست محیطی گواهی معاینه فنی صادر نمی گردد

بازدید از واحدهای صنعتی استان:

استان خراسان جنوبی به لحاظ صنعتی ، استان کم صنعتی محسوب می گردد و مشکلات ایجاد شده توسط برخی صنایع در حوزه آلودگی هوا توسط کارخانجاتی مانند کارخانجات آسفالت ، مخصوصا آنهایی که جانمایی درستی نداشته و یا از سیستم های فیلترینگ مناسبی استفاده نگردیده . یکی از وظایف محیط زیست استان بازدید کارشناسی از محل صنایع فعال در سطح استان بوده و آن دسته واحدهایی که موجبات آلودگی هوا را بعمل آورند توسط آزمایشگاه محیط زیست استان و بوسیله وسایل سنجش گر گازهای آلاینده و ذرات گر د و غبار مورد آنالیز قرار می گیرند . همچنین  صنایع موظفند در صورت داشتن خروجی به محیط اعم از ذرات گرد وغبار ، گاز های آلاینده چه به صورت کانونی (دودکش ) و چه به صورت پراکنده ویا داشتن پساب ، در راستای انجام خود اظهاری در پایش که یکی از تکالیف صنایع بوده صاحب صنعت می بایست با یکی از آزمایشگاه های معتمد سازمان حفاظت محیط زیست قرارداد بسته و هر فصل (سه ماهه ) نتیجه آنالیز آلاینده های خود را در قالب گزارش خود اظهاری به اداره کل محیط زیست تحویل دهد. و در صورت عدم رعایت ضوابط زیست محیطی پس از صدور اخطاریه نام واحد در لیست صنایع آلاینده رفته و مشمول پرداخت عوارض آلایندگی می گردد.

*نقش اصحاب رسانه و تشکل های زیست محیطی

شایان ذکر است که مطبوعات ، خبرنگاران، تلویزیون و رادیو در فرهنگ سازی مردم می تواند نقش بسیار مهمی داشته باشد. همچنین NGOها می توانند در این زمینه فعالیت های خوبی انجام دهند.

*انتظارات از جوامع محلی در کاهش گرد و غبار

مالکی گفت: یکی از معضلاتی که کمتر به آن اشاره شده تعداد زیاد نفر شتردر سطح استان بوده که بیشتر از حد توان اکولوژیک (توان طبیعی ) مناطق بوده و هر نفر شتر به اندازه ۷ واحد دامی (گوسفند ) می تواند با چرا ، در از بین بردن خار ها و گیاهان مرتعی که نقش بسزایی در جلوگیری از فرسایش خاک داشته باشند تاثیر گذار  باشد لذا با استفاده از وسایل نقلیه عمومی، آتش نزدن لاستیک در حاشیه جاده ها ، آتش نزدن زباله ها ، صرفه جویی در مصرف سوخت ، رعایت حد مجاز چرای دام ، عدم بوته کنی و تخریب  به هر بهانه  …  میتواند نقش مهم و بسزایی در کاهش آلودگی هوا و گرد و غبار داشته باشد  

.