نوشته : ا.زارعی دانشجوی دکترای تخصصی اموزش پزشکی
زخم بستر به آسیب پوست و بافت زیر آن اطلاق می‌شود که معمولا بر اثر نشستن یا خوابیدن طولانی مدت در یک وضعیت ثابت ایجاد می‌شود.
این زخم‌ها از نوع خفیف تا شدید را شامل می‌شوند که از تغییر رنگ اولیه تا زخمی به عمق رسیدن به استخوان را متغیر است. مهمترین نکته در زخم بستر، پیشگیری نمودن از ایجاد آن است. بیمارانی که دچار اختلال هوشیاری، نقص یا شکستگی عضو و یا ناتوانی دیگر هستند، به دلیل عدم تحرک در معرض ایجاد زخم هستند و بنابراین باید به آنان توجه ویژه مبذول داشت. این بیماران چنانچه به مدت طولانی در یک وضعیت خوابیده یا نشسته قرار گیرند، به دلیل این که قادر به جابه‌جایی در بستر نیستند، مستعد ایجاد زخم هستند. در برخورد با این بیماران بایستی توجه داشت که هر دو ساعت تغییر وضعیت داده شوند. به این معنی که چنانچه منعی وجود نداشته باشد، دو ساعت به پهلوی راست، دو ساعت به پهلوی چپ و دو ساعت به پشت قرار گیرند و این چرخه در طول روز و شب به صورت پیاپی تکرار شود. در تمامی این وضعیت‌ها نیز باید زیر آرنجها، بین زانو و قوزک و نیز زیر پاشنه پا بالش گذاشته شود تا مانع از سایش به رختخواب شود. در وضعیت به پهلو نیز حتما بین زانوهای بیمار بالش گذاشته شود. در این بیماران ملحفه آنان باید به صورت مرتب تعویض شود. عرق موجود در ملحفه و یا آلودگی‌های دیگر ممکن است باعث تسریع آسیب به پوست بیمار شود. ملحفه‌ی زیر بیمار باید کاملا صاف باشد و هیچ‌گونه چین و چروکی نداشته باشد. این چین و چروک خود عاملی برای ایجاد زخم بستر است. از عدم وجود هر گونه جسم زبر در ملحفه بیمار مطمئن شوید. در صورت امکان از تشک مواج یا آبی یا تشک‌های حاوی ارزن که به صورت خانگی درست می‌شوند، برای بیمار استفاده نمایید. این تشک‌ها با ایجاد لرزش و ارتعاش، ایجاد زخم بستر را به تعویق می‌اندازد. اما استفاده از آنان به معنای عدم جابه جا کردن بیمار نیست و باید این کار هم در کنار آن ادامه داشته باشد. بیمار را به صورت روزانه ماساژ دهید و بدن او را از نظر شروع زخم بستر بررسی کنید. شروع زخم بستر با تغییر رنگ پوست به سمت سفید و یا قرمز و ارغوانی مشخص می‌شود که به تدریج به زخم یا تاول تبدیل می‌شود. بنابراین این مناطق را شناسایی و آن را ماساژ دهید و از آن مراقبت کنید تا شدیدتر نشوند. این زخم‌ها در مناطقی از بدن ایجاد می‌شوند که پوست بر روی استخوان قرار گرفته است. از جمله آرنج، پاشنه پا، پشت بیمار در امتداد ستون فقرات و روی منطقه دنبالچه بیمار. بنابراین در وهله‌ی اول این مناطق را بررسی نمایید. اگر بیمار دچار بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع است به صورت مرتب بیمار را تعویض نمایید و سعی کنید ملحفه بیمار همیشه خشک باشد. ادرار یا مدفوع منجر به شکنندگی پوست و تسریع شروع زخم می‌شود.
زخم‌های بستر با شروع درمان، به زمان ۴-۶ ماه نیاز دارند تا ترمیم شوند. این در حالی است که رسیدگی کامل از بیمار صورت گیرد و تمام شرایطی که در بالا گفته شد رعایت شود. در غیر این صورت روند زخم تشدید شده و چه بسا در نهایت نیاز به عمل جراحی نیز پیدا کند. در زخم‌هایی که بسیار پیشرفت کرده اند، به زمانی بیشتر از ۶ ماه برای درمان و ترمیم نیاز است. در صورتی که این زخم‌ها درمان نشوند، عفونت بر آن سوار می‌شود و زخم بوی تعفن می‌گیرد. در مراقبت از زخم بستر شستشوی مرتب روزانه یا دو بار در روز با سرم نمکی و پانسمان توصیه می‌شود. البته گاهی هم توصیه می‌شود در ساعاتی از روز پانسمان باز شود. از مالیدن هر گونه ماده یا پماد دیگر به زخم بیمار خودداری کنید. مگر در صورت تجویز پزشک معالج.
به خاطر داشته باشید که در مورد زخم بستر، پیشگیری از درمان آن راحت‌تر است. لذا به همه افرادی که به نوعی با مراقبت این گونه بیماران در منزل یا بیمارستان مواجه هستند، توصیه می‌شود با در نظر گرفتن همه شرایط فوق، از شروع زخم بستر در این بیماران پیشگیری نمایند.
