نوشته : ا.زارعی  دانشجوی دکترای تخصصی اموزش پزشکی

همه‌ی افرادی که به نوعی با نارسائی شدید و از کار افتادگی کلیوی دست و پنجه نرم می‌کنند، با مفهوم دیالیز آشنا هستند. در این بیماران، کلیه توانایی خود را برای گرفتن مواد زاید خون و تولید ادرار از دست می‌دهد. در این صورت حجم ادرار در بدن او خیلی کم و یا صفر می‌شود. بنابراین کلیه‌ی مواد زاید و سمی خون در آن باقی می‌ماند و منجر به ایجاد عوارض در فرد می‌شود که از خواب‌آلودگی و گیجی شروع می‌شود و ممکن است به صدمات غیرقابل جبران مغزی، کما و مرگ منجر شود.

اکثر این بیماران کاندید پیوند کلیه هستند. اما تا زمان پیوند کلیه باید تصفیه‌ی خون به روش مصنوعی انجام گیرد. روشی که به کمک آن این عمل صورت می‌گیرد، دیالیز نامیده می‌شود. اگر چه با عمل دیالیز می‌توان خون را تصفیه کرد، اما این بیماران باید رژیم غذایی خود را در خلال انجام دیالیز رعایت کنند و این موضوع از اهمیت زیادی برخوردار است. زیرا هنگامی که کلیه‌ها عملکرد طبیعی دارند عمل تصفیه‌ی خون به صورت مداوم و همیشگی انجام می‌شود و بنابراین سموم خون به صورت خودکار از طریق کلیه از بدن دفع می‌شود. اما عمل دیالیز به صورت هفتگی یا نهایتا به صورت سه بار در هفته برای بیماران انجام می‌گیرد و بنابراین ضرورت دارد که بیماران در این فاصله با رعایت رژیم غذایی، تولید مواد خطرناک و سمی را در بدن خود به حداقل برسانند. همان‌طور که گفته شد در صورتی که غلظت برخی مواد در خون بالا برود منجر به ایجاد علایمی همچون گیجی و خواب‌آلودگی،کما و ایجاد  عوارض مغزی غیرقابل جبران می‌شود. بنابراین بایستی مصرف مواد غذایی که حاوی مقدار بالایی از این مواد هستند کم یا حذف شوند که در ادامه به توضیح آین دسته از مواد غذایی پرداخته می‌شود.

شاید بتوان گفت که مهمترین ماده، آب است. مقدار مصرف اب بایستی بر اساس حجم ادرار این بیماران تنظیم شود و گرنه منجر به احتباس آب و ایجاد ورم در بدن این بیماران می‌شود. این موضوع در نهایت منجر به ایجاد فشار بر سیستم قلب بیمار و حتی ایجاد نارسایی قلبی نیز می‌شود. به عنوان مثال اگر حجم ادرار این بیماران در حد ۳۰ سی‌سی در روز باشد باید به همین مقدار آب یا هرگونه مایعات دیگر در روز استفاده شود. از مصرف مایعاتی همچون آب‌میوه‌های صنعتی خودداری شود چرا که قند و مواد نگهدارنده موجود در آن منجر به بدتر شدن اوضاع بیمار خواهد شد. همچنین نمک هم باید از رژیم غذایی این بیماران حذف شود. نمک به مقدار مورد نیاز بدن اغلب در نان مصرفی وجود دارد. بنابراین غذای این بیماران باید بدون نمک طبخ و مصرف شود.

از دیگر موادی که باید به صورت جدی از مصرف آن خودداری کرد مصرف میوه‌جات و سبزیجاتی مانند موز، هندوانه، گوجه‌فرنگی، کیوی، آناناس و مرکبات است. این میوه‌ها باید به دلیل دارا بودن مقدار زیادی پتاسیم از رژیم غذایی بیمار حذف شوند. انباشته شدن پتاسیم در خون منجر به ایجاد اختلال در کار قلب و حتی ایست قلبی می‌گردد. میوه‌های مناسب برای این بیماران سیب و خیار است. البته به خاطر داشته باشید از خوردن قسمت تلخ خیار به دلیل داشتن مقدار بالایی پتاسیم خودداری شود.

از مواد غذایی دیگری که مصرف بالای آن منجر به انباشته شدن مواد خطرناک در خون بیماران دیالیزی میشود، گوشت است. مصرف گوشت با تولید اوره در خون می‌تواند باعث ایجاد عوارض شدید مغزی شود. به همین دلیل توصیه می‌شود که مصرف گوشت در این بیماران به صورت کنترل شده باشد. توصیه آن است که به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، مقدار ۱۲گرم گوشت سفید بدون چربی استفاده شود. به عنوان مثال بیمار ۷۰ کیلویی حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ گرم گوشت به صورت روزانه. همان‌طور که گفته شد این گوشت باید فاقد چربی باشد. زیرا درصد بالایی از آمار مرگ این بیماران به دلیل مشکلات قلبی ناشی از چربی خون بالاست. البته بدن برای تامین انرژی خود به مقداری چربی نیاز خواهد داشت که این مقدار معمولا از طریق روغن مصرفی در غذا و یا چربی اندک موجود در گوشت تامین می‌شود و از باید از مصرف مقدار بیشتر چربی خودداری شود.

همه ی افراد جامعه باید به این نکته توجه داشته باشند که درصد بالایی از بیمارانی که به دیالیز نیاز پیدا می‌کنند به دلیل ابتلا به دیابت (قند خون) یا فشار خون مزمن است که بیماری خود را کنترل نکرده‌اند و در نتیجه، کلیه خود را از دست داده‌اند. بنابراین به همه افراد توصیه می‌شود که معاینات سالانه خود را جدی بگیرند. به خصوص در مورد افراد مسن این موضوع اهمیت بالایی دارد. چون شیوع فشار خون و دیابت معمولا با افزایش سن بیشتر می‌شود و در نتیجه معاینات غربالگری در مورد آنان اهمیت زیادی پیدا می‌کند. به خصوص که این افراد معمولا نیازمند رسیدگی از طرف خانواده‌ی خود هستند و این موضوع باید از طرف خانواده و فرزندان آنان پیگیری شود.