نوشته : ا.زارعی دانشجوی دکترای تخصصی اموزش پزشکی
آنتی‌بیوتیک‌ها داروهایی هستند که در بین مردم با نام داروهای «خشک کننده» یا «چرک خشک‌کن» معروف هستند. این داروها از طریق مبارزه با رشد و تکثیر میکروب‌ها یا خنثی کردن آنها در بدن عمل می‌کنند و به همین دلیل باعث درمان عفونت در بدن می‌شوند. این داروها در موارد ایجاد عفونت‌های ناشی از باکتری، قارچ و انگل موثر است و در مورد عفونت‌های ناشی از ویروس‌ها کاملا بی‌تاثیر هستند. از جمله مهم‌ترین و شایع‌ترین عفونت‌های ویروسی، سرماخوردگی است که آگاه شدن مردم نسبت به آن اهمیت زیادی دارد تا به صورت خودسرانه دارو مصرف نکنند و یا اگر پزشک معالج، آنتی بیوتیک تجویز ننمود، اصراری بر این موضوع نداشته باشند. از دیگر بیماری‌های عفونی ویروسی: اسهال، آنفولانزا، برونشیت و فارنژیت است. در مورد تمام این بیماری‌ها، کاربرد آنتی‌بیوتیک تاثیری در از بین بردن ویروس و در نتیجه بهبود حال بیمار نخواهد داشت و در عوض می‌تواند منجر به بروز عوارض و نیز مقاومت نسبت به آن آنتی‌بیوتیک هم شود. این که هر بیماری، به آنتی‌بیوتیک نیاز دارد یا خیر، بسته به تشخیص پزشک است و معمولا عفونت‌های مختلف با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های متفاوتی درمان می‌شوند. حتی ممکن است برخی بیماران علایم مشابه داشته باشند اما آنتی‌بیوتیکی متفاوت برای آنها تجویز شود. دلیل این موضوع هم این است که هر دارو با توجه به منشا مشکل، علایم بالینی، شرایط بیمار، عوامل زمینه‌ای و محیطی و بر اساس میکروب ایجاد کننده آن تجویز میشود و تنها شخص دارای صلاحیت برای تجویز دارو، پزشک است که با در نظر گرفتن تمام شرایط فوق، عامل بیماری را تشخیص و داروی صحیح را تجویز می‌کند. اغلب دیده میشود که افراد به صورت خودسرانه نسبت به تهیه آنتی‌بیوتیک از داروخانه‌ها اقدام و مصرف می‌کنند که این اقدام بسیار اشتباه است و بایستی از آن پرهیز شود.
اما مقاومت آنتی بیوتیکی چیست و چه اهمیتی دارد؟
شاید تا به حال پیش آمده باشد که بعد از مصرف آنتی‌بیوتیکی که پزشک تجویز نموده، بهبودی در حال شما ایجاد نشده است و مجددا به پزشک مراجعه نموده‌اید و با تجویز آنتی‌بیوتیکی قوی‌تر بهبود یافتید و شما این‌گونه فکر می‌کنید که داروها بی‌اثر شده است. دلیل این امر، ایجاد مقاومت نسبت به آن آنتی‌بیوتیک خاص است. بر اثر مصرف خودسرانه‌ی آنتی‌بیوتیک و یا رعایت نکردن شرایطی که در انتهای این مقاله به آنها اشاره خواهد شد، بدن انسان نسبت به آنتی بیوتیک مقاوم میشود. در صورت وجود عفونت، تجویز آن، دیگر اثری در درمان ندارد و نیاز به تجویز داروهای قوی‌تر است که هزینه‌ی بیشتری به شما تحمیل می‌کند و عوارض بیشتری هم خواهد داشت. در صورتی که اگر این مقاومت وجود نداشت، با همان داروی اولی هم درمان صورت می‌گرفت. مشکل آنجاست که این مقاومت می‌تواند تا جایی پیش برود که دیگر دارویی برای آن عفونت وجود نداشته باشد که در این صورت حتی مرگ ناشی از عفونت هم دور از انتظار نخواهد بود. چرا که عفونت عامل بسیار خطرناک و تهدیدکننده حیات است و حتما نیاز به درمان آن وجود دارد و به صورت خودبخودی هم درمان صورت نمی‌گیرد. این مقاومت دارویی فقط مخصوص آن فرد نخواهد بود. به تدریج، این مقاومت به تمام نسل بشر سرایت خواهد کرد که نتیجه آن، فاجعه است. باید یادآوری شود که امروزه این مقاومت به سرعت در تمام دنیا رو به گسترش است و از این رو لازم است تمامی افراد نسبت به این موضوع آموزش داده شوند تا از گسترش آن پیشگیری شود. در این میان، لازم است که همه افراد نسبت به این موضوع به عنوان یک وظیفه همگانی حساس باشند و آن را به سایر افراد هم منتقل کنند. این موضوع، وابسته به یک نفر یا یک جامعه نیست و سهل‌انگاری در آن می‌تواند تمام افراد دنیا را هم شامل شود و چه بسا ما یا یکی از عزیزانمان قربانی این فاجعه باشیم. بنابراین برای مقابله با این موضوع موارد زیر توسط متخصصان پیشنهاد میشود:
۱- هیچ‌گاه به صورت خودسرانه، داروی آنتی‌بیوتیک مصرف ننمایید.
۲- در صورت داشتن بیماری ویروسی، از پزشک تقاضای انتی‌بیوتیک نکنید و یا او را برای تجویز دارو تحت فشار قرار ندهید.
۳- دوره درمان خود را تکمیل کنید. حتی اگر حال شما بهبود پیدا کرد. چون تعداد قرص یا کپسول آنتی‌بیوتیک برای آن بیماری، طوری تنظیم میشود تا تمام میکروب‌های بدن از بین بروند. در صورتی که شما دوره‌ی درمان را کامل ننمایید، تعدادی از میکروب‌ها باقی می‌مانند که نسبت به آنتی‌بیوتیک مقاوم شده‌اند و برای درمان، نیاز به تکرار و تعویض آن خواهد بود.
۴- آنتی‌بیوتیک را به صورت منظم مصرف کنید. در غیر این صورت مقاومت به وجود خواهد آمد.
۵- حتی اگر علایم مشترک با افراد دیگر داشته باشید، آنتی‌بیوتیک خود را به آنان پیشنهاد نکنید و یا به تقلید آنان آنتی‌بیوتیک خود را تغییر ندهید. تنها شخصی که صلاحیت تجویز یا تعویض آنتی‌بیوتیک شما را دارد، پزشک معالج شماست. شاید میکروب مولد عفون ت در دو نفر با علایم مشترک، متفاوت باشد. به خاطر داشته باشید که هر آنتی بیوتیک خاص یک میکروب است.
۶- به صورت خودسرانه داروی خود را کم یا زیاد نکنید.
۷- در صورت فراموش کردن یک وعده دارو، حتما با پزشک یا داروساز مشورت کنید و یا از همان ابتدا از پزشک خود در مورد آن سوال کنید.
۸- داروها را در شرایطی مطمئن نگهداری کنید تا فاسد و بی‌اثر نشوند. مصرف داروی فاسد و بی‌اثر یا تاریخ گذشته هم می‌تواند منجر به ایجاد مقاومت نسبت به آن آنتی‌بیوتیک شود.
با رعایت تمام موارد فوق، می‌توان به سمت آینده‌ای حرکت کرد که عاری از خطرات بالقوه مقاومت دارویی است و این امر، هوشیاری و همت همگانی افراد را طلب می‌کند.
