به گزارش ایرنا یکی از این بزرگان، دکتر “محمود رفیعی” از خطه دانشمندپرور خراسان جنوبی از مفاخر کشور و نمونه برجسته‌ای از دانش، فروتنی و مهربانی است که بیش از چند دهه اهتمام به احیا و گسترش فرهنگ ملی ایران و زادگاه خود بیانگر روحیه مجاهدت و تلاش خستگی‌ناپذیر او در حوزه علم و فرهنگ است.

او در زمره دانشورانی است که نه تنها در حوزه علم، ردای پزشکی بر قامت داشته بلکه با اهتمام ویژه در حوزه فرهنگ و ادب، گام‌های بلندی در توسعه فرهنگی و ادبی دیار خویش به ویژه منطقه بیرجند برداشته است.

پزشک حاذق و خادم فرهنگ که با تلاش و همت خود سعی در معرفی نام‌آوران این منطقه داشته و تالیفاتی گرانبها از خود به جای گذاشته است.

وی علاوه بر خدمات علمی به خدمات فرهنگی نیز روی آورده و معتقد است: زیربنای هر پیشرفتی بر پایه پویایی فرهنگی است و هر فردی در هر رشته و شغلی که هست باید به وظایف اجتماعی و فرهنگی خود هم آگاه باشد.

محمود رفیعی سال ۱۳۱۸ در روستای دُرخش در فاصله ۶۵ کیلومتری بیرجند متولد شد، تحصیلات ابتدایی را در زادگاهش همچنین دبستان نزاری بیرجند طی کرد و دوره متوسطه را در دبیرستان‌های شوکتی بیرجند و البرز تهران گذراند.

وی در مدت تحصیل در دبیرستان شوکتی از محضر استادانی چون احمد احمدی بیرجندی، دکتر فرجاد و آقای کاشانی بهره برد و از آنجایی که دبیران دبیرستان البرز بیشتر از زمره استادان دانشگاه تهران بودند،  در خاطرات خود از تاثیر استادان دبیرستان البرز و برنامه‌های آموزشی آن در ادامه تحصیلات و آینده علمی‌اش یاد کرده است.

رفیعی پس از اتمام تحصیل دبیرستان، عازم کشور سوئیس شد و تحصیل در رشته پزشکی را در دانشگاه ژنو آغاز کرد. پس از اتمام دوره دکترا برای گرفتن تخصص و ادامه تحصیلات عازم انگلستان شد و به مدت سه سال در بیمارستان کودکان گریت اورموند در لندن و یک سال در شیفلد نزد استادان سرشناس طب کودکان از جمله پروفسور ایلینگ ورشا و پروفسور ولف دوره طب کودکان را گذراند و موفق به اخذ طب کودکان شد.

عشق به زادگاه و علاقه به ادبیات 

هرچند رشته تحصیلی و تخصصی دکتر محمود رفیعی پزشکی بوده اما سال‌هاست نامش در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی کشور به‌ویژه خراسان جنوبی نه به خاطر پزشک بودن بلکه به دلیل فعالیت‌های ادبی‌اش می‌درخشد.

عشق به سرزمین مادری و زادگاه آبا و اجدادی، استاد را بر آن داشته که در کنار پزشکی، در ادبیات و فرهنگ هم دست به قلم برده و به ترجمه، چاپ و تالیفاتی در این زمینه روی آورد تا آنجا که تاکنون بیش از ۴۰ اثر را روی پیشخوان کتابفروشی‌ها گذاشته است.

وی با اشاره به سرگذشت زندگی‌اش می‌گوید: «مادرم ادامه تحصیل در رشته کشاورزی را به من توصیه کرد اما به پزشکی علاقه‌مند بودم و با نمرات بالا شرایط تحصیل در رشته پزشکی کشور سوئیس را کسب کرده بودم».

رفیعی ادامه می‌دهد: «در مجموع مردم به این نتیجه رسیده بودند که از طریق درس خواندن، بچه‌هایشان به جایی می‌رسند و درس و تحصیل را برای فرزندانشان بهترین چیز می‌دیدند».

همانطور که بیان شد وی علاوه بر فعالیت در رشته تخصصی خود به دلیل علاقه خاص به ادبیات، فرهنگ و تاریخ محلی به خدمات فرهنگی نیز روی آورد. این علائق افزون بر ویژگی‌های شخصیتی، ریشه در میراث اجدادی او دارد و جد بزرگش محمد رفیع بن عبدالکریم درمیانی متخلص به لامع است.

نشر آثار ادبی با هزینه شخصی

علاقه دکتر رفیعی به فرهنگ و تاریخ محلی سبب شد که تلاشی مستمر و پیگیر را در جهت نشر آثار محلی با هزینه شخصی آغاز کند و این اقدامات نقش مهمی در احیای آثار و معرفی مفاخر و مشاهیر خراسان جنوبی و پویایی و اعتلای فرهنگی منطقه داشته باشد.

او با به‌کار گرفتن سرمایه اقتصادی خویش در راستای ارائه خدمات علمی و فرهنگی، ثروتش را به شکلی پویا در جهت اعتلای تاریخ، فرهنگ و ادب جامعه به جریان انداخته و در زمره خادمان علم و فرهنگ قرار گرفته است.

این جریان سرمایه به دلیل بهره‌برداری آحاد مختلف اجتماعی به شکلی زاینده موجبات بالندگی علمی و فرهنگی منطقه را فراهم کرده است و در همین راستا باید از اقدامات دکتر رفیعی در احیای بسیاری از نسخ خطی مربوط به تاریخ محلی به‌ویژه مفاخر منطقه یاد کرد. نمونه‌ای از فعالیت‌های وی، شناسایی و معرفی نسخ خطی پیرامون آثار و شخصیت منجم و ریاضیدان مشهور ایرانی “عبدالعلی بیرجندی” است.

رفیعی در مقاله‌ای با عنوان «نسخه‌های دست‌نویس ملا عبدالعلی بیرجندی در ایران» ضمن تاکید بر اهمیت آثار علامه بیرجندی، به لزوم چاپ آثار خطی به جای مانده از وی و معرفی نسخه‌های این دانشمند بیرجندی اشاره کرده و مقاله مذکور در همایش بزرگداشت عبدالعلی بیرجندی در یونسکو ارائه شده است.

چگونگی ورود به زبان و ادب فارسی

وی درباره چگونگی ورود به عرصه زبان و ادب فارسی می‌گوید: «سال ۵۱ برای سرکشی به سرزمین پدری و دیدار دوستان به منطقه آمدم و دیوان اشعار شاعران محل را درخواست کردم اما هر که می‌رسید فقط چند بیتی می‌خواند و افراد جز یکی دو کتاب از شیخ عبدالحسین آیتی منبع و کتاب دیگری نداشتند.»

استاد ادامه می‌دهد: «احساس کردم درباره بزرگان و فرهنگ منطقه هیچ اقدامی نشده. این منابع را برای آشنا شدن با منطقه‌ام می‌خواستم، چون معتقدم هر فردی باید با فرهنگ منطقه و محله‌اش آشنا باشد، درست نبود بیرجندی باشم در حالیکه با فرهنگ محل بیگانه باشم و از نزاری یا عبدالعلی بیرجندی ندانم».

وی می‌گوید: «این سفر و حس خوب، بهانه و علتی برای تحقیق در فرهنگ و ادبیات خراسان جنوبی شد تا آنجا که درباره نزاری قهستانی شروع به تفحص کردم و دیوان‌های اشعار و نسخه‌های خطی او را جمع‌آوری و به چاپ رساندم و برای این کار تا شهرهای دوشنبه و سن پترزبورگ هم رفتم».

دکتر رفیعی می‌افزاید: «نزاری قهستانی تقریبا ناشناخته بود، حتی با اینکه چند سال در دبستان نزاری بیرجند مشغول تحصیل بودم اما معلمان ما یا چیزی درباره این بزرگمرد تاریخ نمی‌دانستند یا نمی‌گفتند».

وی می‌گوید: «برای معرفی نزاری قهستانی از دکتر مصفا یکی از استادان برجسته ادبیات در دانشگاه تهران کمک گرفتم و ایشان چهار سال وقت خود را صرف کرد تا دیوان نزاری و مقدمه‌ای چهار صفحه‌ای را در دو جلد منتشر کرد».

تلاش مستمر برای حفظ و نشر میراث گذشتگان

نویسنده و پژوهشگر ادبی ادامه می‌دهد: «این تحقیق و تفحص‌ها ادامه داشت تا اینکه بقیه آثار بزرگان مانند سری شاعر نابینای بیرجندی، اشعار صفوی به گویش بیرجندی، دیوان عظیمی شاعری از ناحیه درمیان، عبدالحسین فنودی که روحانی بود و به تاریخ علاقه زیاد داشت و سخنور و دانشمند بود را منتشر کردیم».

وی تاکید می‌کند: «در زمان گذشته در بیرجند برای ترویج سوادآموزی خیلی کار شده و شوکت الملک اقدامات مهمی انجام داده که باید قدردان آن باشیم اما در زمینه پژوهش اقدام خاصی نشده و بزرگان ناشناخته مانده بودند».

وی می‌افزاید: «بزرگانی مانند عبدالعلی بیرجندی که ستاره‌شناس مشهور دنیای اسلامی در قرن دهم بود نیز ناشناخته مانده بود که با انتشار دو کتاب درخصوص وی، بزرگداشتی در یونسکو برای این مرد بزرگ برگزار شد و یک سال را به نام وی اعلام کردند».

از محمود رفیعی پژوهش­‌های ادبی بسیاری در ترویج زبان و ادبیات خراسان جنوبی بر جای مانده و «دیوان لامع»، «زندگی و آثار نزاری»، دو جلد نخست «دیوان حکیم نزاری قهستانی»، «واژه‌نامه گویش بیرجند»، «بررسی گویش بیرجند»، «بیرجندنامه»، «اسماعیلیان پس از مغول»، «دیوان شیخ عبدالحسین فنودی» و «تاریخ قاینات» از جمله آنهاست.

«زندگی و اشعار سری (بدیع‌الزمان نوربخش)»، «دیوان سیدمحمد ابراهیم صفوی»، «مجموعه مقالات همایش بین‌المللی بزرگداشت ملاعبدالعلی بیرجندی»، «شرح بیرجندی بر تذکره طوسی»، «نمایندگان بیرجند در مجلس شورای ملی (از ۱۲۸۵ تا ۱۳۵۷)»، «از شوکتی تا دولتی»، «دیوان محمد عظیم عظیمی»، «سفرنامه حکیم نزاری قهستانی» و «جستارهایی درباره بیرجند» از دیگر آثاری است که به همت وی منتشر شده‌ است.

گردهمایی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی که از سال ۱۳۸۳ تاکنون هر سال در یکی از دانشگاه‌های بزرگ کشور برگزار شده، قرار است شانزدهمین مرحله این همایش ۱۴ تا ۱۹ اسفند امسال و با حضور جمعی از دانشجویان، استادان، فرهیختگان و مسوولان کشوری و استانی در دانشگاه بیرجند برگزار شود.

در این گردهمایی از برخی چهره‌های برجسته از جمله دکتر محمود رفیعی که دارای تخصص پزشکی بوده اما علاقه وافری به ترویج فرهنگ و زبان و ادب فارسی دارد، تقدیر و تجلیل خواهد شد.