نویسنده : دهقانی
پیشرفتهای پرشتاب بشر در سده ها ی اخیر و نقش تکنولوژی در رفاه و تکامل ، مردمان را نیازمند مهارت آموزی برای بکار گیری فن آوری های مورد نیاز و هم چنین تعمیر و نگهداری مصنوعات دست مخنترعین و مکتشفین نموده است، در کشور های پیشرفته همراه با تولید و تکثیر دستاوردهای نوین، آموزش های مهارتی لازم به شهروندان نیز بسط و توسعه ی یافته و مردم هم مشتاقانه به فراخور نیاز خویش به سمت فراگیری مهارت های لازم گرایش جدی ای داشته اند،نیاز به آموزش های مهارتی درایران منجر به تاسیس دارالفنون درسال ۱۲۳۸ه.ق گردید و در سال ۱۲۸۶ ه.ش اولین هنرستان فنی با همکاری کشور آلمان تاسیس گردید که گام جدی و جدیدی در راستای تمرکز مهارت آموزی درقالب آموزش های رسمی ودرجهت کمک به پیشبرد اهداف توسعه ای اقتصادی و صنعتی کشور بود با تصویب قانون صندوق کارآموزی در۲۷ دیماه سال ۱۳۲۹ه. ش آموزش های مهارتی و کار آموزی به بزرگسالان در قالب آموزش های غیر رسمی شکل قانونی به خود گرفت، پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز در راستای تحقق شعار خود و کفایی و استقلال، در ۲۵ تیرماه ۱۳۵۹ ه.ش با تصویب ماده واحده ی لایحه قانونی راجع به تشکیل سازمان آموزش فنی و نیروی انسانی توسط شورای انقلاب، وزارت کار و امور اجتماعی وقت را مامور شد تا با تلفیق اداره کل آموزش فنی و حرفه ای مراکز تعلیمات حرفه ای _‘ صندوق کارآموزی _کانون های کارآموزی _ واحدهای مربوط به اداره کل مطالعات نیروی انسانی و اشتغال خود و اداره کل استخدام اتباع خارجی_ سازمانی به نام سازمان آموزش فنی و و نیروی انسانی تاسیس نماید که مجری آموزش های غیر رسمی مهارتی با اهداف چهارگانه ی زیر باشد:
۱-مجهز کردن بزرگسالان به مهارت های لازم جهت امرار معاش
۲-فراهم آوردن نیروی انسانی لازم جهت پیشبرد اهداف اقتصادی و صنعتی کشور ۳- تحقق شعار عدالت اجتماعی و تساوی حقوقی۴- تربیت کارگرانی که بتوانند خود را با شرایط متغییر صنعتی و استخدامی کشور منطبق سازند. *پیتر جارویس آموزش های مداوم حرفه ای رابهسازی توانایی انسان توصیف می کندبه طوری که که این آموزش زمینه ی اشتغال اداری یا انجام کارهای فنی در وضعیت جدید را برای افراد فراهم می کند که در زمره ی آموزشهای غیر رسمی قرار می گیرد.*سازمان آموزش فنی و حرفه ای به عنوان یکی از معاونت های وزارت کار و امور اجتماعی با احداث مراکز آموزش های مهارتی در سراسر کشور و از جمله در سال ۱۳۶۳ با تجهیز سه کارگاه به کمک صنعت و صنوف در جنوب خراسان و بیرجند آمد تا بلکه بتواند غبار محرومیت و بیکاری را از چهره ی نحیف این منطقه پاک کند و تا حدود زیادی توانست به این مهم نایل آید. اما در دهه ی گذشته به رغم تفکیک استان و سرریز شدن منابع فراوان
به استان و توسعه ی کمی مراکز آموزش فنی و حرفه ای که امیدرا برآن بود با استفاده ازمنابع سرشارناشی از مسکن مهر وبودجه های عمرانی دولت ، بیکاری و فاصله ی طبقاتی در این استان روز به روز کمتر و کمتر شودو با ایجاد فرصت های برابر که شعار کلیدی دولت های نهم و دهم بود شاخصه های رفاه و توسعه ارتقا یابد،اما به رغم بالارفتن کمیت آموزش و فراوانی منابع ،کثرت آموزش تاثیر قابل توجهی در اشتغال استان نداشت وبازار کاراستان در غالب مشاغل جدید وبعضامشاغل سنتی به گواه مراکز کاریابی و بیانات مدیرکل محترم تعاون کارو رفاه اجتماعی با مشکل کمبود منابع انسانی و نیروی آموزش دیده ی ماهر مواجه بو(نزدیک ۷۰ درصد فرصت های شغلی به دلیل فقد مهارت از کف جویندگان کار می رود!) که این موضوع می تواندناشی از عوامل زیر باشد.

– عدم استقبال مردم استان از آموزش های فنی و حرفه ای که خود نشات از فرهنگ و باور مردم به نازل بودن شان کارهای فنی و مشاغل صنعتی دارد که تا کنون سایقی بوده است برای رغبت به کارهای اداری و یا این عدم استقبال درنتیجه ی ضعف اطلاع رسانی بوده که آموزش فنی و حرفه ای نتوانسته است اهداف و امکانات خود را به گروههای هدف و نیازمند مهارت به درستی معرفی نماید،یا هردو ۲- دومین عامل که مهمتر از عامل اول می نماید، کارایی فاقد اثر بخشی آموزش های فنی و حرفه ای در استان و عدم توجه به نیازهای صنوف و صنعت در برنامه ریزی آموزشی است. در خصوص مورد اخیرچنانچه کارایی را به عنوان درست انجام دادن کارها و اثربخشی را به عنوان انجام درست کارها وبه میزان موثر بودن اقدامات انجام شده دریک سازمان که برای دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده است بگیریم، مطابق اصول برنامه ریزی آموزشی برنامه ریزی آموزشی ،درفنی و حرفه ای استان می بایست به این موارد توجه و تامل بیشتری داشته باشیم: ۱- نیازهای آموزشی را به درستی مشخص کنیم که این مورد نیازمند همکاری ادارات مختلف ؛صنعت و صنوف و دانشگاه ها در قالب کمیته نیازمندی مهارت برای حال و آینده استان است، که فنی و حرفه ای با وجود دارایی بی نظیر اعم از نیروی انسانی (تقریبا تمامی تخصص ها )و تجهیزاتی که در اختیار می تواندپل مستحکمی بین محل های تولید اندیشه و علوم (دانشگاه هها)و محل مصرف آن( صنعت و اصناف باشد) ۲-برنامه ی مناسبی برای برطرف ساختن نیازها طراحی شود، آموزش فنی و حرفه ای استان امکان این را داردتا استانداردهای جدید آموزشی را طراحی و ویژگی های شغل مربوطه را تعریف نماید، علاوه برمهارت، نیازهای معرفتی یک شاغل را مثل(خلاقیت ،قوانین کار و تامین اجتماعی ، مهندسی فروش و دیگر احتیاجات مربوطه ایجاد کسب و کار) را در این استاندارد ها بگنجاند یا در استاندارد های گذشته تجدید نطر کرده و آن را بروز رسانی نماید.۳-سومین اصل در برنامه ریزی آموزشی این است که برنامه ی درسی به درستی اجرا شود، در اجرای آموزش های فنی و حرفه ای که مهم ترین رکن برنامه ریزی آموزشی است سازمان با بروز کردن دانش منابع انسانی خودو تجهیزاتی که در اختیار دارد و نوسازی و توسعه ی آن از طریق جذب سرمایه گذاری صنعتگران و تولید کنندگان داخلی و همچنین وارد کنندگان کالا و ماشین آلات که خود اولین نیازمندان آموزش های مهارتی برای فروش و خدمات پس از فروش آن کالا یا خدمت در کشور هستند می تواند اهداف سازمان را به طور کیفی محقق سازد۴-در آخر ارزیابی مناسب از فر آیند آموزش و اهداف آن است که می توان با ایجاد سامانه ای میزان اشتغال آموزش دیدگان هر رشته چه به صورت کارگری یا خود اشتغالی و کارآفرینی در بخش های مختللف(بیمه ها_شرکت ها _ سازمان های دولتی )رهگیری و رصد نمودتا بشود بر مبنای نیاز بازار کار آموزشهای فنی و حرفه ای را ارایه داد و از هدر رفت منابع ممانعت به عمل آورد.
اما در بحث عدم استقبال منبعث از باور مردم بر پایین بودن رتبه ی اجتماعی کارهای یدی و صنعتی که متاسفانه یکی از دلایل جدی ای است که دارندگان رتبه های علمی و نخبگان تحصیلی کمتر از آموزش های فنی و حرفه ای استقبال می کنند وخود را از ظرفیت های صنعت و صنعت را ازظرفیت های خویش محروم می سازند برنهاد های ذیربط مثل صدا و سیمای استان فرض است تا با ساختن برنامه های جذاب این بینش ناصواب را در مخاطبین خود تغییر دهند علاوه بر این تصمیم گیران و زعمای صاحب منبرو مخاطب درتغییر این بینش و نگرش اول در خود وثانیا در مخاطبین خویش همت ورزند و این بینش ناصواب را در مخاطبین خود تغییر دهند تا ان شالله آموزش های فنی و حرفه ای با استقبال بیشتری از ناحیه ی گروههای هدف مواجه شود.
هرچند که نگارنده امید دارددر آینده ی نزدیک سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور با مدیریت جدید خویش که نگاهی اشتغال محور به امر مهارت آموزی دارد گامهای بلند و جدی ای را در فاصله گرفتن از آموزش های آماری برخواهد داشت.
لذااز آن جایی که نیروی انسانی به عنوان عامل مهم و استراتژیک در همه ی کشورها مطرح است و آموزش به نیروی انسانی سرمایه گذاری کلیدی و بی بدیل در امر توسعه است و توسعه همه جانبه را نیز پایداری درمنابع طبیعی،شرایط سیاسی، اجتماعی، ،اقتصادی وامنیتی…..تعریف می کنند، آموزش های فنی و حرفه ای و توسعه کیفی آن مبتنی بر نیاز امروز و آینده ی بازارکار می تواند پایداری را در همه ی جنبه ها تحکیم و تضمین نماید.

ابتنای این آموزش ها بر نیاز بازار کار و بهره برداری شهروندان از آن درکل کشور وعلی الخصوص در این استان تا حدود زیادی می تواند نابرابری های اقتصادی و اجتماعی ای را که در نتیجه ی محرومیت ها ایجاد شده مرتفع نماید یا فاصله ی طبقاتی ناشی از تمرکز ثروت و قدرت را کم کند و همچنین مرهمی باشد بر زخم عمیق و کهنه ی کم آبی و خشکسالی که منجر به کوچ اجباری مولدان دامدار و کشاورز به حاشیه ی شهرها شده است که این مهم پیامدهای ناخوشایندی را برای شهروندان و مسولان به کمین نشسته است.
*: نویسنده کتاب آموزش بزرگسالان و آموزش های مداوم
*مصاحبه مدیرکل محترم کار،تعاون و امور اجتماعی استان مندرج در نشریه ی بیرجند امروز ۲۵/۸/۹۶