نوشته : ا.زارعی دانشجوی دکترای تخصصی اموزش پزشکی
سکته مغزی یعنی بسته شدن یا پاره شدن یک شریان مغزی که به دنبال آن اختلال در گردش خون آن ناحیه از مغز ایجاد شده و موجب بروز علائمی مثل فلج نیمه بدن، اختلال تکلم و اختلال در راه رفتن می‌شود.
سکته مغزی هنگامی رخ می‌دهد که یک لخته خونی باعث انسداد شریان خون‌رسان به مغز می‌شود و یا یک رگ خونی مغز پاره شده و خونرسانی به بخشی از مغز متوقف می‌شود. در عرض چند دقیقه پس از این حادثه، سلول‌های مغز شروع به مردن می‌کنند. دلیل سکته مغزی هر کدام از این موارد که باشد، باید دقت داشت که با وقوع سکته مغزی بیمار در خطر مرگ قرار خواهد گرفت.
مسئله مهم این است که وقتی هر کدام از علایم زیر بروز می‌کند باید هر چه سریع‌تر نزد پزشک بروید. شروع زودتر درمان باعث آسیب کمتر مغز می‌شود و احتمال ایجاد فلج دائمی کم می‌شود.
علایم این بیماری شامل موارد زیر است:
۱- احساس بی‌حسی یا فلج ناگهانی در یک طرف صورت و دست یا پای یک طرف بدن.
۲- کاهش ناگهانی بینایی، قدرت بدن، تعادل بدن (به سختی راه رفتن)، قوای حسی، صحبت کردن و یا فهم صحبت دیگران.
۳- تاری ناگهانی دید به خصوص در یک چشم.
۴- به هم خوردن تعادل بدن به طور ناگهانی که احتمالا با حالت تهوع، استفراغ کردن، تب، سکسکه و یا قورت دادن غذاها به سختی همراه است.
۵- سردرد ناگهانی و شدید بدون دلیل که فورا بعد از آن فرد بیهوش می‌شود.
۶- بیهوش شدن فرد.
۷- سرگیجه ی بدون دلیل یا افتادن ناگهانی روی زمین.
برخی روش‌های درمانی بایستی در طی ساعات اولیه بعد از شروع علائم سکته مغزی، انجام شوند.
آسیب ناشی از سکته مغزی می‌تواند موقتی و یا دائمی باشد، به عنوان مثال ممکن است دیگر نتوانید حرف بزنید و یا بعد از مدتی قدرت صحبت کردن شما برگردد. ممکن است دچار فلج جزئی یا کامل در دست ها و یا پاها شوید.
در مراقبت از این بیماران باید به موارد زیر را مد نظر قرار داشت:
- این بیماران اغلب به دلیل نداشتن رفلکس بلع دارای لوله معده هستند که از این طریق تغذیه می‌شوند. به همین دلیل دهان‌شویه هر ۴ تا ۶ ساعت انجام شود و بعد از هر بار غذا دادن از طریق لوله با مقداری آب شسته شود. رژیم غذایی نرم و مایعات است. جهت پشگیری از زخم‌های معده ناشی از استرس، این بیماران باید از استرس دور نگه داشته شوند.
- این بیماران دچار بی‌اختیاری در دفع ادرار و مدفوع هستند و ممکن است دارای سوندهای ادراری خارجی یا داخلی باشند که جهت پیشگیری از احتباس ادراری دفع مایعات باید کنترل شود.
- در صورت کدر شدن رنگ ادرار و یا خونی شدن بهتر است لوله تعویض شود. (در غیر این صورت هر ۷ تا ۱۴ روز یکبار سوند تعویض می‌شود). شست و شوی ناحیه لازم است.
- در صورت بروز اسهال و یا یبوست‌های طولانی با پزشک مشورت شود.
- در صورتی که فرد در پلک زدن دچار مشکل می‌باشد بهتر است از قطره‌های اشک مصنوعی استفاده شود.
- به دلیل نداشتن حرکت احتمال زخم شدن پوست در نواحی استخوانی اتصال با زمین وجود دارد. به خصوص در افرادی که دچار بیماری دیابت ( قند) هستند. جهت پیشگیری بهتر است هر ۲ ساعت وضعیت بیمار تغییر یابد و نواحی تحت فشار ماساژ داده شود. می توان از حلقه‌های هوایی و یا حلقه‌هایی از پارچه و قرار دادن آن در زیر ناحیه پوست قرمز و یا تحت فشار از تماس با زمین جلوگیری کرد.
- در بیمارانی که لوله‌های معده و یا راه هوایی مصنوعی دارند، بهتر است از دستگاه بخور و مرطوب کردن هوای اطاق استفاده شود.
- به دلیل بی حرکتی بیمار لازم است در این بیماران فیزیوتراپی تنفسی به صورت مرتب انجام شود.اگر بیمار هوشیار است می توان وی را تشویق به سرفه و تنفس عمیق کرد. همچنین بهتر است بیمار را به حالت نشسته درآورد و با کف دست ضرباتی ملایم به پشت بیمار زد تا به خروج ترشحات کمک کند. در این حالت بهتر است دستها به صورتی باشد که در تصویر زیر نشان داده شده است و ضربات از پایین به بالا به پشت بیمار زده شود.
- جهت جلوگیری از تحلیل رفتن و ضعف عضلات، باید اندامها را حرکت داد و مفصل ها را باز و بسته کرد تا از خشکی مفاصل جلوگیری شود و از لخته شدن خون در آنها جلوگیری کرد. در صورت داشتن ورم در دستها و پاها میتوان با کمک یک بالش و یا پتو آنها را بالاتر از سطح بدن قرار داد.
- بی‌خوابی در این بیماران شایع است. به همین دلیل روشن بودن چراغ یا وجود سرو صدا می‌تواند موجب بی‌خوابی این بیماران گردد. تجویز آرام بخش طبق دستور پزشک به خواب آنها کمک می‌کند.
- ایجاد یک ارتباط خوب می‌تواند از بوجود آمدن استرس و در نتیجه زخم معده در این بیماران جلوگیری کند.
- در صورت بی‌قراری و حرکات غیرارادی این بیماران باید اطراف تخت و یا رختخواب نرده و یا بالش گذاشت. قرار دادن وسایل گرمازا و یا برقی در نزدیکی آنها می‌تواند خطراتی را بوجود آورد. هنگام چرخش و حرکت دادن بیمار مراقب راه هوایی آنها باشید تا خفگی پیش نیاید.
- نکته مهم این که کلیه داروهای بیمار طبق تجویز پزشک مصرف شود. مراقبت از این بیماران اهمیت بالایی در برگشت سلامتی آنان دارد. کوچکترین سهل‌انگاری در عدم مصرف داروها و یا عدم رسیدگی کافی به این بیماران می‌تواند عوارض غیرقابل برگشتی به همراه داشته باشد.
- ویزیت‌های پزشک به صورت مرتب و توجه به دستورات و توصیه‌های آنان برای تمامی بیماران الزامی است.
:
سکته مغزی یعنی بسته شدن یا پاره شدن یک شریان مغزی که به دنبال آن اختلال در گردش خون آن ناحیه از مغز ایجاد شده و موجب بروز علائمی مثل فلج نیمه بدن، اختلال تکلم و اختلال در راه رفتن می‌شود.
سکته مغزی هنگامی رخ می‌دهد که یک لخته خونی باعث انسداد شریان خون‌رسان به مغز می‌شود و یا یک رگ خونی مغز پاره شده و خونرسانی به بخشی از مغز متوقف می‌شود. در عرض چند دقیقه پس از این حادثه، سلول‌های مغز شروع به مردن می‌کنند. دلیل سکته مغزی هر کدام از این موارد که باشد، باید دقت داشت که با وقوع سکته مغزی بیمار در خطر مرگ قرار خواهد گرفت.
مسئله مهم این است که وقتی هر کدام از علایم زیر بروز می‌کند باید هر چه سریع‌تر نزد پزشک بروید. شروع زودتر درمان باعث آسیب کمتر مغز می‌شود و احتمال ایجاد فلج دائمی کم می‌شود.
علایم این بیماری شامل موارد زیر است:
۱- احساس بی‌حسی یا فلج ناگهانی در یک طرف صورت و دست یا پای یک طرف بدن.
۲- کاهش ناگهانی بینایی، قدرت بدن، تعادل بدن (به سختی راه رفتن)، قوای حسی، صحبت کردن و یا فهم صحبت دیگران.
۳- تاری ناگهانی دید به خصوص در یک چشم.
۴- به هم خوردن تعادل بدن به طور ناگهانی که احتمالا با حالت تهوع، استفراغ کردن، تب، سکسکه و یا قورت دادن غذاها به سختی همراه است.
۵- سردرد ناگهانی و شدید بدون دلیل که فورا بعد از آن فرد بیهوش می‌شود.
۶- بیهوش شدن فرد.
۷- سرگیجه ی بدون دلیل یا افتادن ناگهانی روی زمین.
برخی روش‌های درمانی بایستی در طی ساعات اولیه بعد از شروع علائم سکته مغزی، انجام شوند.
آسیب ناشی از سکته مغزی می‌تواند موقتی و یا دائمی باشد، به عنوان مثال ممکن است دیگر نتوانید حرف بزنید و یا بعد از مدتی قدرت صحبت کردن شما برگردد. ممکن است دچار فلج جزئی یا کامل در دست ها و یا پاها شوید.
در مراقبت از این بیماران باید به موارد زیر را مد نظر قرار داشت:
- این بیماران اغلب به دلیل نداشتن رفلکس بلع دارای لوله معده هستند که از این طریق تغذیه می‌شوند. به همین دلیل دهان‌شویه هر ۴ تا ۶ ساعت انجام شود و بعد از هر بار غذا دادن از طریق لوله با مقداری آب شسته شود. رژیم غذایی نرم و مایعات است. جهت پشگیری از زخم‌های معده ناشی از استرس، این بیماران باید از استرس دور نگه داشته شوند.
- این بیماران دچار بی‌اختیاری در دفع ادرار و مدفوع هستند و ممکن است دارای سوندهای ادراری خارجی یا داخلی باشند که جهت پیشگیری از احتباس ادراری دفع مایعات باید کنترل شود.
- در صورت کدر شدن رنگ ادرار و یا خونی شدن بهتر است لوله تعویض شود. (در غیر این صورت هر ۷ تا ۱۴ روز یکبار سوند تعویض می‌شود). شست و شوی ناحیه لازم است.
- در صورت بروز اسهال و یا یبوست‌های طولانی با پزشک مشورت شود.
- در صورتی که فرد در پلک زدن دچار مشکل می‌باشد بهتر است از قطره‌های اشک مصنوعی استفاده شود.
- به دلیل نداشتن حرکت احتمال زخم شدن پوست در نواحی استخوانی اتصال با زمین وجود دارد. به خصوص در افرادی که دچار بیماری دیابت ( قند) هستند. جهت پیشگیری بهتر است هر ۲ ساعت وضعیت بیمار تغییر یابد و نواحی تحت فشار ماساژ داده شود. می توان از حلقه‌های هوایی و یا حلقه‌هایی از پارچه و قرار دادن آن در زیر ناحیه پوست قرمز و یا تحت فشار از تماس با زمین جلوگیری کرد.
- در بیمارانی که لوله‌های معده و یا راه هوایی مصنوعی دارند، بهتر است از دستگاه بخور و مرطوب کردن هوای اطاق استفاده شود.
- به دلیل بی حرکتی بیمار لازم است در این بیماران فیزیوتراپی تنفسی به صورت مرتب انجام شود.اگر بیمار هوشیار است می توان وی را تشویق به سرفه و تنفس عمیق کرد. همچنین بهتر است بیمار را به حالت نشسته درآورد و با کف دست ضرباتی ملایم به پشت بیمار زد تا به خروج ترشحات کمک کند. در این حالت بهتر است دستها به صورتی باشد که در تصویر زیر نشان داده شده است و ضربات از پایین به بالا به پشت بیمار زده شود.
- جهت جلوگیری از تحلیل رفتن و ضعف عضلات، باید اندامها را حرکت داد و مفصل ها را باز و بسته کرد تا از خشکی مفاصل جلوگیری شود و از لخته شدن خون در آنها جلوگیری کرد. در صورت داشتن ورم در دستها و پاها میتوان با کمک یک بالش و یا پتو آنها را بالاتر از سطح بدن قرار داد.
- بی‌خوابی در این بیماران شایع است. به همین دلیل روشن بودن چراغ یا وجود سرو صدا می‌تواند موجب بی‌خوابی این بیماران گردد. تجویز آرام بخش طبق دستور پزشک به خواب آنها کمک می‌کند.
- ایجاد یک ارتباط خوب می‌تواند از بوجود آمدن استرس و در نتیجه زخم معده در این بیماران جلوگیری کند.
- در صورت بی‌قراری و حرکات غیرارادی این بیماران باید اطراف تخت و یا رختخواب نرده و یا بالش گذاشت. قرار دادن وسایل گرمازا و یا برقی در نزدیکی آنها می‌تواند خطراتی را بوجود آورد. هنگام چرخش و حرکت دادن بیمار مراقب راه هوایی آنها باشید تا خفگی پیش نیاید.
- نکته مهم این که کلیه داروهای بیمار طبق تجویز پزشک مصرف شود. مراقبت از این بیماران اهمیت بالایی در برگشت سلامتی آنان دارد. کوچکترین سهل‌انگاری در عدم مصرف داروها و یا عدم رسیدگی کافی به این بیماران می‌تواند عوارض غیرقابل برگشتی به همراه داشته باشد.
- ویزیت‌های پزشک به صورت مرتب و توجه به دستورات و توصیه‌های آنان برای تمامی بیماران الزامی است.
