روز‌های پایانی سال ۹۱ استانداری خراسان‌جنوبی قرارداد انجام مطالعات طرح آمایش سرزمینی استان را با دانشگاه بیرجند منعقد، اما ابلاغ شروع اجرای آن پنج ماه زمان برد.

مطالعات این طرح هم پس از چهار سال کار علمی و میدانی ۴۰ کارشناس خبره دانشگاهی بومی و غیربومی خراسان‌جنوبی اردیبهشت سال ۹۵ به پایان رسید و به استانداری خراسان‌جنوبی به عنوان دستگاه مجری ارائه شد.

این سند، افق و راهبرد خراسان‌جنوبی را تا سال ۱۴۱۶ ترسیم می‌کرد و در آن سناریو‌های دست‌یابی به این چشم‌انداز ۲۰ ساله هم آمده بود.

آن طور که مجری طرح آمایش استان در زمان اتمام این طرح گفت: اگر این سند به درستی اجرا شود می‌توان در یک افق ۲۰ ساله، خراسان‌جنوبی را به یک استان توسعه یافته تبدیل کرد.

بعد از ارائه مطالعات طرح آمایش سرزمینی به استانداری، شورای برنامه‌ریزی و توسعه خراسان‌جنوبی آن را مصوب کرد که البته در آن جلسه عده‌ای از اعضاء معایبی را به طرح وارد دانستند که مقرر شد سند آمایش سرزمینی استان مورد بازنگری قرار گیرد.

از سال ۹۵ تا مدتی قبل خبری از روند اجرای سند آمایش خراسان‌جنوبی نبود تا این که سال۹۶ مسؤولان دانشگاه بیرجند به عنوان مجریان طرح مطالعات آمایش دیداری با استاندار وقت خراسان‌جنوبی داشتند و قرار شد سند آمایش مورد بازنگری قرار گرفته و برای تصویب به مرکز کشور ارسال شود.

پیگیری‌ها و بازنگری‌ها برای افق ترسیم شده توسعه خراسان‌جنوبی ادامه داشت تا اینکه سند آمایش سرزمین کشور شامل؛ سند آمایش ملی و اسناد آمایش استانی از جمله سند آمایش خراسان‌جنوبی ۱۱ اسفند ۹۹ در شورای عالی آمایش سرزمین مصوب و این سند از آن پس باید مبنای بسیاری از تصمیم‌های و سیاست‌گذاری‌ها در استان قرار می‌گرفت.

حالا این سند آمایش آن طور که  خانی نژاد سرپرست حوزه برنامه‌ریزی استانداری خراسان‌جنوبی گفت: بعد از تصویب سند آمایش ملی و اسناد استانی آن به همه دستگاه‌های اجرایی خراسان‌جنوبی برای عملیاتی شدن ابلاغ شد.

برش‌های شهرستانی سند آمایش

همچنین با اجرای عملیات گفتمان‌سازی برش‌های شهرستانی سند توسعه آمایش همه شهرستان‌های خراسان‌جنوبی نیز تهیه و از دستگاه‌های اجرایی خواسته شد اهداف و برنامه‌های خویش را متناسب با آنچه در سند آمایش خراسان‌جنوبی می‌خواهد تا سال ۱۴۲۵ به آن دست یابد لحاظ کنند.

به گفته خانی نژاد همه مصوبه‌های کارگروه‌های تخصصی و شورای برنامه‌ریزی استان نیز براساس اهداف دستیابی به توسعه در افق ۱۴۲۵ سند آمایش خراسان‌جنوبی و همچنین سند آمایش ملی مصوب می‌شود.

سرپرست حوزه برنامه‌ریزی استانداری خراسان‌جنوبی گفت: هر گونه مصوبه‌ای که مغایر با آن چه در سند آمایش می‌خواهیم به آن دست یابیم باشد، از گردونه تصویب خارج شده و بعد از اصلاح مورد تصویب قرار می‌گیرد.

آن طور که خطیب مجری طرح مطالعات آمایش خراسان‌جنوبی هم در زمان تهیه این طرح گفته بود: شروع مرحله اول طرح آمایش سال ۹۳ بود که این مرحله شامل شناسایی وضعیت موجود و تأثیرگذاری بخش‌های مختلف بر روی همدیگر در سال ۹۴ بود که به اتمام رسید و مورد تأیید کارفرما یعنی استانداری خراسان‌جنوبی قرار گرفت.

او گفت: بخش دوم این طرح شامل اثربخشی، پیدا کردن چالش‌ها و سناریوی در دست اقدام بوده که در آن پنل‌های مختلف تشکیل و براساس روش‌های علمی ارزیابی می‌شود.

به گفته خطیب  در بخش اول یک تیم ۴۰ نفره از استادان دانشگاه و خبرگان که بیش‌از ۹۵ درصد آن‌ها بومی استان و از اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها بودند در تهیه این طرح کمک کردند.

مجری طرح مطالعات آمایش خراسان‌جنوبی گفت: زحمت بخش دوم این طرح را هم همین تیم می‌کشند، اما از صاحب‌نظران خارج از استان که دارای تجربیات کاری در این زمینه هستند نیز استفاده می‌شود، اما نقش اصلی این پروژه را دانشگاه بیرجند و استادان این مرکز آموزش عالی برعهده دارند.

۱۰محور توسعه پایدار

در بخش اول  محور برای دستیابی به توسعه پایدار خراسان‌جنوبی با توجه به نقاط ضعف و قوت استان ارائه شد که شامل تربیت نیروی انسانی، گسترش خطوط ترانزیت، تغییر الگوی کشت محصولات کشاورزی از محصولات آب‌بر به کم آب‌بر، گسترش، شناسایی و بهره‌برداری از معادن فلزی و غیرفلزی، توصیه نکردن برای استفاده از صنایع آب‌بر، گسترش صنایع دستی بومی، تأمین امنیت سرمایه‌گذاری در تولید انرژی‌های نو، ایجاد صنایع تبدیلی و فراوری مواد خام شامل کشاورزی، معدنی و…، احداث زیرساخت‌های گردشگری به ویژه کویرنوردی، مناطق حفاظت شده محیط زیست و آن چه مربوط به نجوم و همچنین تثبیت جمعیت به ویژه در مناطق مرزی است.