این طرح الگویی با اعتبار ۱۰۰ میلیارد تومان روز سه‌شنبه در ادامه برنامه‌های سفر سردار غلامرضا سلیمانی به خراسان جنوبی، مسئول سازمان بسیج سازندگی کشور، معاون آبخیزداری سازمان منابع طبیعی و با حضور استاندار و فرمانده سپاه انصارالرضا (ع) خراسان جنوبی، جمعی از مسئولان استانی و شهرستانی در فردوس افتتاح شد.

این پروژه، به حجم آبگیری حدود یک میلیون مترمکعب، طول ۴۵۰ متر، عرض ۱۵۰ متر، حجم خاک‌برداری بیش از ۴۰۲ مترمکعب، خاک‌ریزی ۲۷۵ هزار و ۶۳۶ متر و ۱۲۲ سازه، به عنوان بزرگ‌ترین طرح آبخیز تا جالیز کشور تلقی می‌شود.

مازاد آب ۱۵ رشته قنات به طول ۲۹ کیلومتر با دبی متوسط ۱۵۰ لیتربرثانیه به سمت استخر به مساحت حوزه ۱۵ هزار و ۳۳ هکتار جاری می‌شود و یک هزار خانوار با سطح کشاورزی زراعی و باغی یک هزار و ۹۰۰ هکتار بهره‌مند خواهند شد.

استاندار خراسان جنوبی در آیین رونمایی از بزرگترین طرح الگویی آبخیز تا جالیز قنات بلده این شهرستان با بیان اینکه قنات‌ها یکی از ارزشمندترین ظرفیت‌های کشاورزی استان هستند، گفت: طرح استخر ذخیره‌سازی آب قنات بلده فردوس با اعتباری بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان به بهره‌برداری رسید.

سید محمدرضا هاشمی در ادامه این طرح را نمونه‌ای ارزشمند از کار جهادی دانست که با تلاش بسیج سازندگی و همراهی دستگاه‌های اجرایی محقق شده است.

وی بیان کرد: شهرستان فردوس به دلیل دارا بودن تعداد زیادی قنات، ظرفیت‌های بالایی در حوزه کشاورزی دارد و قنات بلده به عنوان طولانی‌ترین قنات منطقه، نقش مهمی در تأمین آب کشاورزان ایفا می‌کند.

استاندار خراسان جنوبی افزود: با بهره‌برداری از استخر ذخیره‌ سازی جدید، آب قنات در ایام غیرکشاورزی که پیش‌تر هدر می‌رفت، ذخیره خواهد شد و در فصل‌های بهار و تابستان در اختیار کشاورزان قرار می‌گیرد.

وی همچنین راه‌اندازی این استخر را گامی مهم در مدیریت بهینه منابع آب و حمایت از تولید محصولات راهبردی همچون زعفران دانست.

قنات بلده فردوس با قدمت بیش از هزار و ۵۰۰ سال، بزرگترین، مهمترین و سازمان یافته‌ترین ساختار مردمی بهره‌برداری از قنات در ایران است که شاخصه مهم کشاورزی و گردشگری در شهرستان فردوس به شمار می‌رود.

با توجه به اهمیت تاریخی، مجموعه قنات بلده فردوس به شماره ۳۰۱۶۱ در فهرست آثار ملی ایران ثبت جای گرفته و تابستان سال ۱۳۹۵ هم در فهرست میراث جهانی ثبت شد.

این قنات متشکل از ۱۶ رشته قنات و ۲ چشمه که مسیر حدود ۳۵ کیلومتری را برای مشروب کردن ۲ هزار و ۵۰۰ هکتار از زمین‌های کشاورزی و باغ‌های باغستان، اسلامیه و فردوس طی می‌کند.

بخش اعظمی از فعالیت‌های فرهنگی، معنوی و مذهبی در شهر تاریخی فردوس(تون) وابسته به مجموعه قنات‌های بلده بوده است تا جایی که مردمان خیّر این شهر در طول تاریخ ارزشمندترین ثروت خود که حق‌آبه از این آب عظیم بوده را وقف این فعالیت‌های کرده‌اند تا همواره در زمان جاری باشد.

اما در سال‌های اخیر با تداوم خشکسالی‌ها و گسترش مزارع کشاورزی پایین دست، منابع آبی قنوات بلده کفاف نیاز موجود را نداشته، طوری که بر اساس برآورد کارشناسان در هنگام اوج مصرف بیش از ۳۱ درصد و در هنگام کاشت زعفران ۱۶ درصد منابع آبی این قنات تاریخی با کمبود مواجه می‌شود.

از همین رو خراسان جنوبی به عنوان استان پایلوت طرح آبخیز تا جالیز انتخاب شد و طرح احداث مخزن ذخیره آب در پایین دست قنوات بلده به عنوان نخستین الگوی آبخیز تا جالیز کشور کلید خورد، چرا که مسئولان اعتقاد داشتند این طرح در پایدارسازی و بهینه سازی مصرف آب و همگام سازی طرح با الگوی کشت متناسب با خراسان جنوبی اثرگذار است.

نوشته و خبر نگار :مهدی نقی پور و ا.حسن پور