ا محمدعلی زلفی گل در این پیام که رئیس دانشگاه بیرجند آن را روز چهارشنبه در مراسم افتتاحیه نخستین همایش ملی زبان‌ها و گویش‌های مناطق مرزی ایران قرائت کرد، اظهار داشت: زبان به منزله ابزار ارتباط و تفکر انسان و نیز نهاد هویت‌بخش، از جهات گوناگون می‌تواند مورد توجه مجامع دانشگاهی و سازمان‌های فرهنگی باشد.

وی افزود: هنگامی که زبان‌ها و گویش‌ها در نواحی مرزی در مجاورت هم قرار می‌گیرند، در خلال زمان، داد و ستدهای زبانی در میان آنها قابل ردیابی است که موضوع مرز و تعامل زبان‌ها و گویش‌ها در نواحی مرزی و سرحدات و بررسی داد و ستد آنها برای زبان‌شناسان و مردم‌شناسان از زوایای مختلف در عرصه ملی و بین‌المللی، جذاب و جالب توجه به نظر می‌رسد.

وزیر علوم، تحقیقات و فناوری گفت: بررسی تعامل این زبان‌ها و گویش‌ها با زبان فارسی به عنوان عامل وحدت و انسجام ملی به سهم خود می‌تواند گامی در راستای همگرایی فرهنگی میان ایران و کشورهای همسایه تلقی شود.

وی بیان کرد: در این میان، زبان‌ها، گویش‌ها و لهجه‌های محلی، نمونه‌هایی از میراث فرهنگی معنوی هستند که علیرغم کاربرد پررنگ و مشهود آنها در زندگی روزمره مردم، همسو با گسترش ارتباطات و تنوع وسایل ارتباط جمعی، رشد شهرنشینی، درگیری در زندگی صنعتی و ماشینی و در نهایت مهاجرت‌های گسترده، اکنون بیش از هر زمان دیگر در معرض نابودی قرار دارند.

زلفی گل افزود: از سویی با مرگ گویش‌ها بسیاری از جلوه‌های فرهنگی مرتبط چون افسانه‌های عامیانه و ترانه‌های محلی نیز با همان سرعت به فراموشی سپرده می‌شوند.

وی گفت: در همین راستا، یونسکو دهه ۲۰۲۲-۲۰۳۲ را به عنوان “دهه زبان‌های بومی” معرفی کرده است تا شرایط بهتری برای نگهداری و احیای این زبان‌ها فراهم آید، این ارزشمندی ناظر به هر زبان، به عنوان یک میراث بشری است ولی اهمیت موضوع آنگاه مصاعف می‌شود که سخن از نقش زبان‌ها و گویش‌ها در تعامل دوجانبه و چندجانبه میان ملت‌ها باشد؛ آنچه به طور عام بخشی از دیپلماسی عمومی است و به طور خاص می‌توان آن را دیپلماسی زبانی نامید.

وزیر علوم، تحقیقات و فناوری گفت: با این دیپلماسی باید گفت مطالعه و بازخوانی زبان‌ها و گویش‌های مرزی، بازخوانی سوابق همزیستی میان مردمانی است که با مرزهای کنونی در کشورهای مختلف زندگی می‌کنند و ارتقای این زبان‌ها، گامی مهم در ارتباط روابط فیمابین است.

وی افزود: زبان‌ها و گویش‌های مرزی ظرفیتی مهم در تعامل همگرا میان کشورهای دو سوی مرزند که بالقوه وجود دارند و تنها باید این ظرفیت بالقوه فعال شود و کشور عزیزمان ایران هم به دلیل تنوع موجود در اطلس زبانی آن و هم به دلیل تنوع همسایگان از غنایی کم‌نظیر در حوزه زبان‌ها و گویش‌های مرزی برخوردار است.

زلفی گل اظهار داشت: در واقع نمایندگانی از خانواده‌های مختلف زبانی در نواحی ایران حضور دارند و این ظرفیت عظیمی را برای جمهوری اسلامی ایران در حوزه دیپلماسی زبانی رقم زده است.

وی گفت: بیرجند در زمره شهرهای مرزی ایران است و مرزی بودن از حیث مطالعات گویشی از مزایای نسبی آن محسوب می‌شود.

وزیر علوم، تحقیقات و فناوری افزود: برگزاری «نخستین همایش ملی زبان‌ها و گویش‌های مناطق مرزی ایران» می‌تواند زمینه تبادل دانش بین صاحب‌نظران مرتبط و نیز معرفی دستاوردهای پژوهشی استادان و دانشجویان در زمینه زبان‌ها و گویش‌های نواحی مرزی ایران محسوب شده و از رهگذر آن پرتوی نو به مطالعات این حوزه افکنده شود.

وی بیان کرد: این همایش می‌تواند فرصتی برای پیشتازی دانشگاه بیرجند در این عرصه پژوهشی تلقی و به سهم خود گامی در راستای حمایت از زبان‌ها و گویش‌های رو به زوال محسوب شود.

رئیس دانشگاه بیرجند هم در این همایش گفت: شهر بیرجند دارای قدمتی بسیار کهن و تاریخی ژرف است به طوری که برخی پژوهشگران تاریخ مکتوب این دیار را مربوط به پنج تا ۶ قرن قبل می‌دانند.

احمد لامعی گیو افزود: در شهر بیرجند فرهیختگان و بزرگانی همچون دکتر گنجی، دکتر شکوهی، دکتر معتمدنژاد، عبدالعلی بیرجندی و ابن حسام خوسفی پرورش یافتند و در جهان معاصر هم اندیشمندانی وجود دارند که در عرصه ادب و زبان فارسی راه پیشینیان را دنبال می‌کنند.

وی گفت: وجود حوزه علمیه با قدمت ۸۰۰ تا ۹۰۰ سال در عرصه دین و دیانت از دیگر افتخارات این استان است که بزرگانی در این حوزه تحصیل کرده‌اند.

رئیس دانشگاه بیرجند اظهار داشت: این دانشگاه براساس موافقت شورای گسترش آموزش عالی در سیزدهم خرداد ۱۳۵۴ در قالب یک مؤسسه آموزش عالی به ریاست زندهیاد پروفسور محمدحسن گنجی از دانش آموختگان مدرسه شوکتیه و پدر علم جغرافیای نوین ایران تاسیس شد.

وی گفت: اکنون ۱۷ هزار و ۳۰۰ دانشجو در دانشگاه بیرجند با فعالیت ۳۵۲ عضو هیات علمی در ۴۸ گروه آموزشی و ۱۹۸ رشته و گرایش مختلف تحصیل می‌کنند که پنج هزار نفر آنان در مقطع تحصیلات تکمیلی هستند.

لامعی گیو ادامه داد: فرهنگ ملت‌ها از طریق زبان متحول می‌شود و گویش‌ها و لهجه‌های مختلف مکمل زبان فارسی هستند لذا زبان فارسی درختی تنومند و گویش‌ها شاخه‌های سبز این درخت است.

دبیر نخستین همایش ملی زبان‌ها و گویش‌های مناطق مرزی ایران هم گفت: آخرین مهلت ثبت‌نام برای شرکت در همایش دهم بهمن امسال بود و در مجموع ۱۵۰ مقاله به دبیرخانه رسید که در نهایت ۳۰ مقاله برای ارائه در این همایش پذیرش شد و هشت مقاله به صورت مجازی در برنامه زمان‌بندی ارانه می‌شود.

محمدامین ناصح افزود: منتخبی از مقالات برتر به تشخیص کمیته علمی همایش در مجله علمی پژوهشی مرتبط منتشر خواهد شد و تدوین کتاب مجموعه مقالات همایش نیز حاوی جمیع مقالات پذیرفته شده پس از پایان همایش در دستور کار دبیرخانه قرار می‌گیرد.

وی گفت: تبادل زبان‌ها و گویش‌های مناطق مرزی ایران، تبادل دانش بین صاحب‌نظران مرتبط و نیز معرفی دستاوردهای پژوهشی استادان و دانشجویان در زمینه زبان‌ها و گویش‌های نواحی مرزی ایران به‌ویژه از منظر تطبیقی با زبان‌ها و گویش‌های مرتبط در آن سوی مرز و در سطح کلان و حمایت از زبان‌ها و گویش‌های رو به زوال در این مناطق از اهدف این همایش است.

ناصح افزود: مطالعات تطبیقی، آوایی، ساخت‌واژی و نحوی، رده‌شناسی زبان‌ها و گویش‌های مناطق مرزی ایران، دو زبانگی یا چند زبانگی و مسائل زبان‌آموزی در مناطق مرزی ایران، وام‌گیری زبانی، تماس زبانی و همگرایی فرهنگی در زبان‌ها و گویش‌های مناطق مرزی ایران، مهاجرت و تغییر زبانی در زبان‌ها و گویش‌های مناطق مرزی ایران، زبان‌ها و گویش‌های مناطق مرزی ایران در متون کهن، ملاحظات زبانی و گویشی در بررسی اسناد و مکاتبات تاریخی مناطق مرزی ایران و نیز نقش اشتراکات زبانی و گویشی در رونق گردشگری مناطق مرزی ایران از جمله محورهای این همایش است.

اولین همایش ملی زبان‌ها و گویش‌های مناطق مرزی ایران با حضور جمعی از استادان و صاحبنظران برجسته از دانشگاه‌های کشور به میزبانی دانشگاه بیرجند و افتتاحیه این همایش یک روزه در فرهنگسرای شهر بیرجند برگزار شد.

نویسنده ،خبرنگار و سردبیر: ا .حسن پور