نوشته : اسماعیل دهقانی
سایه سنگین این سال‌های نفت بر سر اقتصاد ایران موجب تکیدهتر شدن روزافزون و بی بری درخت‌های دیرین بارآور پیرامون آن شده است. صادرات نفت به عنوان تک محصولی سودآور (بخوانید ارزآور) نه تنها باعث از دست رفتن سرمایه بی‌بدیل ملی شده بلکه قابلیت حصول هر محصول و میوه دیگری را در اقلیم پیرامونی خویش از بین برده است.
یکی از این درختان ستبر و بارآور که روزگارانی به بلندای حداقل شش قرن از هر کورانی گذشته و از هر بورانی رهیده ودر این خطه به ما نان ونام داده فرش دستباف است که اینک با مظلومیتی مضاعف در این سایه سار دمناک به انزوا فرورفته و فراموش شده است وگویا دیگر قرار نیست به کسی نانی ببخشد و نه از آوازه بلند آن می‌توان نشانی یافت.
صنایع دستی ایران از دیر باز شهرتی جهانی داشته که در این میان فرش دستبافت چون نگینی درخشان زینت بخش موزه‌های معتبر وکاخ های دولتمردان سرتاسر عالم خصوصا اروپا و آمریکا بوده است که این مهم نشان از ظرافت هنرنشات گرفته از ذوق و انگشتان آفرینشگرایرانیان دارد، که نگهداری فرش ایرانی رابه عنوان برندی برترموجب فخر فروشی صاحب مکنتان کرده است، اما چند گاهی است این سفیر سودآور فرهنگی و مایه مباهات ما دیگر پای سفر ندارد و فخر هنر نمی‌فروشدکه به دلایل پراهمیت ذیل جای تامل و آسیب شناسی جدی دارد:
١- صنعت فرش دستباف حدود ۲۰ شغل جانبی از جمله رنگرزی، چله‌کشی، طراحی، دامداری، نوغان‌داری، نخ ریسی و فروشندگی فرش ومواد اولیه رادردرون خود دارد، به طوری‌که حداقل١٠ میلیون نفر در سراسر کشور به صنعت و هنر قالیبافی و حرفه‌های جانبی آن اشتغال دارند. بنابراین نقش فرش دردرآمد زایی و اشتغال برای بافندگان آن غیرقابل انکار و درنتیجه مرهم زخم بیکاری کشور وخصوصا این استان است که درزمان رونق حدود٨٠درصد روستانشینانش به آن مشغول بوده‌اند.
٢- به گفته دکتر ربیعی وزیرمحترم کار اگر برای ایجاد یک شغل به طور متوسط ٢٠٠تا٧٠٠ میلیون ریال اعتبار لازم باشد برای ایجاد این شغل به کمتر از یک پنجم این مبلغ احتیاج است که درنتیجه می‌توان با هزینه کمتر شغل بیشتری را ایجاد کرد.
٣- امروزه برای ایجاد هرشغل، علاوه بر امکانات مالی می‌باید به تبعات زیست‌محیطی آن نیز توجه جدی شود. هنرقالیبافی از مشاغل صدرصد سبز است که کوچک‌ترین آسیبی به محیط زیست و طبیعت وارد نمی‌کند و حتی محصول آن نیزبه دلیل طبیعی بودن مواد تشکیل‌دهنده و رنگ‌های به کار رفته شده، توسط میکرو ارگانیزم ها تجزیه شده وکمترین اثرنامطلوبی از خود در طبیعت به جا نمی‌گذارد و از طرف دیگر چون غالب کارگاه‌های قالیبافی در روستاه‌ها یا درجوار سکونت گاه‌های بافندگان احداث شده و می‌شود، کمترین بار ترافیکی نداشته و در نتیجه آلودگی‌های زیست‌محیطی خصوصا هوا و صوت را به همراه نخواهد داشت.
۴- ایجاد مشاغلی با این تعداد شاغل احتیاج به مواد اولیه زیادی دارد که در صورت فراهم نبودن این مصالح درداخل، باعث ارزبری زیادی از کشور می‌شود. اماخوشبختانه تولید فرش دستباف در استان و کشور به دلیل دردسترس بودن وفراوانی مواد اولیه درمنطقه به ارز بسیار ناچیزی احتیاج داردکه در نتیجه نوسانات سریع ارزی تاثیری بر قیمت تمام شده آن نمی‌گذارد.
۵- به دلیل ظرافت هنری و عدم استفاده از ابزارهای سنگین دربافت فرش، به میزان بسیار چشمگیری حوادث ناشی ازکار که متاسفانه در بخش‌های دیگر صنعتی سالانه جان تعداد قابل توجهی از کارگران را می‌گیرد یا آن ها را دچار نقص عضو می‌کند کمتر می‌شود که این خود مزیت بی‌نظیری است.
۶- به دلیل اینکه اکثر فرش بافان در کارگاه‌هایی درجوار خانواده فعالیت می‌کنند، نقش تربیتی والدین بر فرزندان اثربخش تر و اشراف آنان به مسایل و مشکلات خانواده بیشتر می‌شود که می‌تواند تاثیر بارزی در کم کردن آسیب‌های اجتماعی داشته باشد.
٧- در زمانه‌ای که استکبار جهانی با تحریم‌های ناجوانمردانه وغیر انسانی خویش ایران عزیز را درانزوا می‌خواهد، این کالای استراتژیک علاوه بر ارز آوری چشمگیر می‌تواند به عنوان یک اثرهنری سفیر فرهنگی ما در منازل تک تک جهانیان باشد و نقش این تحریم‌ها را در دوجبهه اقتصاد و فرهنگ کم رنگ کندکه دراین زمینه می‌توان قالی ایران را به حق ازنظر صدور فرهنگ و ارزآوری با آثار ویلیام شکسپیرنمایش نامه نویس شهیر انگلیسی مقایسه کرد.
٨- قالیبافی در خراسان جنوبی می‌تواندبحران اشتغال ناشی از خشکسالی و قهرطبیعت وهمچنین پرهزینه بودن صنعت رابه دلیل دوری از مرکزونبود راه‌های مواصلاتی مطمئن مهار کند.
٩- به دلیل اینکه غالب قالیبافان خویش فرما هستند و برنامه‌ریزی برای اوقات کار و بیکاری در اختیار خودشان است، می‌توانند به مشاغل جانبی دیگری نیز بپ
ردازند یا اینکه بقیه شاغلان، قالیبافی را به عنوان شغل جانبی خود انتخاب کنندکه این مهم موجب بالارفتن بهره‌وری و تولید ناخالص ملی می‌شود. همچنین به دلیل استقلال از کارفرما توان خلاقیت، ابتکار و نوآوری شان بالاتر می‌رود که در نتیجه یک قالیباف که برای خود کار می‌کند می‌تواندهرآنچه می‌اندیشد را عملی نماید.
١٠- مشتریان امروزه به دلیل خسته شدن از کالاهای ساخت ماشین، رغبت بیشتری برای خرید مصنوعاتی دست ساز و خوش قیمت دارند. محصولاتی که هر یک قصه‌ای جذاب پشت لوای ظاهری خود دارند؛ ازطریقه ساخت آن گرفته تا اینکه از چه چیزی الهام گرفته شده است که شاید بدین وسیله بخشی از زیبایی روح ودغدغه‌های یک انسان آفرینشگر را باخود به خانه برده باشند.
١١- گردش چرخ این صنعت به انرژی جز در بخش سرمایش و گرمایش نیازی ندارد که درنتیجه افزایش قیمت انرژی دردنیا تاثیر چندانی بر قیمت تمام شده این محصول نخواهد داشت.
١٢- قابل سنجش بودن سود و ارزش افزوده محصول، البته در صورتی که برای هر قالی شناسنامه ای صادر شود،سهل الوصول بودن مالیات وافزایش درآمد دولت را درپی خواهد داشت.
موارد مذکور و دلایل پرشمار دیگری را می‌توان بر شمرد تا اهمیت این هنر اصیل روشن شود. و نیازاست تا بافندگان و صاحبان این هنر برای برگشتن مجدد سکه ی فرش به سکوی اقتصاد استان از این دست نمایشگاههای که هم اینک به همت مسولان استان در مشهد مقدس برپاست اهمیتی مضاعف قائل شوند.
