منطقه حفاظت شده «تالاب کجی نهبندان» با وسعت۲۲هزار هکتار در فاصله ۷۰ کیلومتری شمال شهرستان نهبندان در استان خراسان جنوبی قرار دارد.
این منطقه در سال‌های اخیر از نظر آب و هوایی در ناحیه خشک و نیمه‌خشک قرار دارد و شوره‌زاری وسیع است و به علت پایین‌بودن سطح ارتفاع آن نسبت به مناطق اطراف و با توجه به شوری زیاد خاک آن به دریاچه‌ای پوشیده از نمک و به رنگ سفید تبدیل شده است.
طبق گفته افراد محلی در ۴۰ سال گذشته سطح زیر آب تالاب ۱۵هزار هکتار بوده است که اکنون فقط ۵ هزار هکتار از مساحت تالاب زیر آب است.
سطح کل تالاب کجی حدود ۵ هزار هکتار و عمق متوسط آن هم حدود ۳۰ تا ۴۰ سانتی متر است.
آبگیری ۵۰ درصد از تالاب کجی نمکزار نهبندان در اولین بارش پاییزی
محمد کاظم شکرگزار، رئیس اداره حفاظت محیط زیست نهبندان در گفت و گو با ایسنا گفت: در اثر بارندگی‌های روزهای اخیر، تالاب کجی نمکزار نهبندان در برخی قسمت‌ها به ارتفاع نیم متر آبگیری شده که این حجم آب برابر با ۵۰ درصد گنجایش تالاب است .
وی افزود: هم اکنون حدود ۵۰۰ قطه پرنده آبزی و کنار آبزی منطقه سیبری از نوع مرغابی سرسبز، خوتکا، حواصیل و فلامینگو در این تالاب حضور دارند.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست نهبندان گفت: تالاب کجی نمکزار نهبندان یک تالاب نمکی و فصلی است که معمولا اواسط پاییز تا اواسط بهار آبگیری می‌شود.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست نهبندان تصریح کرد: مهم‌ترین منبع تأمین کننده آب تالاب کجی، ریزش باران و جاری شدن سیلاب‌های حوزه آبریز نهبندان و چشمه‌های کرانه تالاب است.
پناهگاه حیات وحش تالاب کجی نمکزار با ۲۲ هزار هکتار شامل تالاب و محدوده جنگلی است که در ۷۵ کیلومتری شهر نهبندان و در حاشیه جاده ارتباطی بیرجند – زاهدان قرار دارد .
مهاجرت بیش از ۲۰۰ مرغابی سرسبز مهاجر از سیبری به تالاب
حسن اکبری، مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی گفت: گونه‌های پرندگان مهاجر آبزی و کنارآبزی این تالاب ۱۴ گونه برآورد شده است.
وی افزود: از این پرندگان مهاجر می‌توان به عقاب طلایی، زاغ‌بور، دال، زاغی، کنجشک درختی، پرستو، هدهد، دم جنبانک ابلق، چکاوک کاکلی، هوبره، سبزه قبا، جغد کوچک، بلدرچین معمولی و زاغ نوک قرمز اشاره کرد .
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی اظهارکرد: این تالاب همه ساله در فصل زمستان مأمن پرندگان مهاجر است و بیش از ۲۰۰ مرغابی سرسبز مهاجر از سیبری به این تالاب مهاجرت کرده‌اند.
اکبری گفت: تالاب کجی زیستگاه ۱۴ گونه پستاندار نظیر پامسواکی بزرگ، گرگ، روباه، تشی، خرگوش، خارپشت، کفتار و پایکا است و علاوه بر این‌ها این تالاب زیستگاه ۱۰ گونه خزنده نظیر دشتی، جعفری، پلنگی و مارهای قیطانی نیز است .
وی خاطرنشان کرد: این تالاب همچنین با برخورداری از برآمدگی‌های خشکی همراه با پوشش گیاهی، جایگاه مناسبی برای تخم‌گذاری پرندگان محسوب می‌شود.
اکبری با اشاره به این‌که گیاهان قیچ، تاغ و گز از مهم‌ترین پوشش گیاهی تالاب کجی نمکزار نهبندان به شمار می‌روند، تصریح کرد: این گیاهان از پوشش نسبتا خوبی در این منطقه برخوردار است .
وی یادآورشد: ذخیره‌سازی آب، حفاظت مقابل توفان و کاهش تخریب سیل، تثبیت خطوط ساحلی و مهار فرسایش، تزریق مجدد آب‌های زیرزمینی (جابه‌جایی آب از تالاب به درون سفره‌های زیرزمینی)، تخلیه آب‌های زیرزمینی (جابه‌جایی آب به سوی بالا و تبدیل آن به آب‌های سطحی)، پالایش آب از طریق تثبیت عناصر محلول، رسوبات و دیگر آلودگی‌ها و تعدیل آب و هوای محلی از مهم‌ترین ویژگی‌های تالاب‌ها است.
منطقه کجی نمکزار براساس آگهی رسمی مصوبه شماره ۳۱۲ شورای عالی حفاظت محیط زیست در فروردین‌ماه ۱۳۸۹ به عنوان پناهگاه حیات‌وحش کجی نمکزار معرفی شد .
