یکی از آیین‌های پاک و جشن‌های ایرانی چهارشنبه سوری است که از غروب آخرین سه‌شنبه ماه اسفند، تا پس از نیمه‌شب تا آخرین چهارشنبه سال، برگزار میشود و برافروختن و پریدن از روی آتش مشخصه اصلی آن است. این جشن، نخستین جشن از مجموعه جشن‌ها و مناسبت‌های نوروزی است که با برافروختن آتش و برخی رفتارهای نمادین دیگر، به‌صورت جمعی در فضای باز برگزار میشود.
این جشن یکی از جشن‌های بسیار مهم ایران است که هر سال این آیین برگزار میشود
مشخصه اصلی چهارشنبه‌سوری، برافروختن آتش و پریدن از روی آن در آخرین چهارشنبه سال خورشیدی است. دو روز قبل از چهارشنبه‌سوری، مردم برای گردآوری هیزم، بوته و امثال آن به بیرون از شهر می‌روند. ماده سوختنی آتش چهارشنبه‌سوری، گاهی از ضایعات کشاورزی همان منطقه (مثلاً در خور برگ خرما یا در گیلان ساقه برنج) تأمین میشود. محل برافروختن آتش پشت بام، حیاط خانه، میدان روستا یا خیابانهای شهر است. کومه‌های آتش در تعداد فرد (یک، سه، پنج یا هفت کومه) و به فاصله چند متری از هم چیده میشود. آتش‌افروزی در زمان غروب آفتاب یا بعد از آن انجام میشود و مردان، زنان، و کودکان از روی آن می‌پَرَند و «سرخی تو از من، زردی من از تو» (یا در بعضی شهرها، شعری محلی با مضمونی مشابه) می‌خوانند. برخی بر این باورند که این کار آنها را از بیماری و زردرویی در سال بعد مصون می‌کند. آتش را بعد از مراسم وامی‌گذارند تا خود به خود خاموش شود یا آن را با آب خاموش میکنند. در روستاهای خراسان هنگام پریدن از آتش می‌خوانند: «آلا به‌در بلا به‌در، دزدخیزا از دها به‌در»، به این نیت که از شر آل، بلا و دزد در امان بمانند.
اما با نگاهی به حوادث روز کشور یک ماه مانده به این جشن باستانی شاهد تلفات جانی و مالی آن هستیم. چرا که مواد منفجره دست ساز همراه با دود و صدای مهیب و قدرت آتش وری زیاد نیز به این مراسم اضافه شده است.
امسال چند روز مانده به چهارشنبه سوری بنابر اعلام سازمان اورژانس کشور، حوادث مرتبط با چهارشنبه سوری تاکنون ۵ فوتی بر جای گذاشته است.
آن طور که از گزارش‌های سازمان اورژانس کشور برآورد میشود، شاهد رشد ۵۷ درصدی حادثه دیدگان و ۱۰۰ درصدی فوتی حوادث مرتبط با مراسم شب چهارشنبه آخر سال هستیم.
بر همین اساس، تاکنون در دوماهه پایانی سال ۱۴۰۲شاهد ۴۱ مورد سوختگی، ۳۰ مورد آسیب به چشم و ۱۵ مورد قطع عضو بوده ایم.
فاز پیشگیری
- ۱-از آتش زدن لاستیک ،هیزم ،کارتن خالی و امثال اینها در اماکن مسکونی و در معابر عمومی ،کوچه ،خیابان خودداری کنند
- ۲-کبریت و مواد آتش زا را از دسترس کودکان دور نگه دارید .
- ۳-خانواده ها به فرزندان خود در مورد خطرات مواد آتش زا و عواقب آن آموزش دهند.
- ۴-از پارک خودروها درشب چهارشنبه سوری در کوچه ها و معابرتنگ خودداری شود چرا که آتش بازی در نزدیکی وسیله نقلیه که حامل بنزین و موادسوختنی است موجب عواقب ناگوار آتش سوزی خواهد شد.
- ۵-حتی الامکان درب محل هایی مانند انباری ،زیر زمین ،بالکن ها که ممکن است فرزندان مواد آتش زا نگه داری نمایند قفل کنید.
- ۶-از ریختن مواد اشتعال زا مانند بنزین ،نفت بر روی آتش خود داری شود .
- ۷-وجود کپسول اطفاء حریق در نزدیکی محوطه آتش ضروری است .
- ۸- قبل از ترک محل حتما از خاموش شدن آتش مطمئن شوید.
- در صورت بروز هر گونه حریق یا حادثه خونسردی خودرا حفظ نموده و فورا با تلفن ۱۲۵ اطلاع رسانی کنید .
- ظروف تحت فشار گاز مانند پیک نیکی و قوطی های حشره کش و اسپری ها را به خصوص در روزهای آخر سال و
- چهارشنبه سوری از دسترس کودکان و افراد نابالغ دور نگهداریم
- از نگهداری مواد محترقه، تهیه و ساخت وسایل آتش بازی در منزل، زیرزمین، محل کار و … خودداری کنیم.
- در چهارشنبه سوری فرزندانمان را با خطر تنها نگذاریم.
- کبریت و مواد آتش زا مانند بنزین و الکل را از دسترس کودکان دور کنیم.
- از مواد محترقه و منفجره، ترقه و فشفشه دست ساز استفاده نکنیم.
- فاز آمادگی:
- با توجه به اینکه حدود ۵۰ در صد مصدومان نوروز سال ۱۴۰۱ از بین دانش اموزان بودند بنر آموزشی و کلاسهای توجیهی در مدارس نصب و اجرا گردد.
- ۲ – بنر در مورد رعایت موازین بهداشتی و جلوگیری از حوادث و سوانح در سطح شهر و تابلو اعلانات و بیلبورد ادارات مختلف نصب گردد.
- ۳ – مقرر گردید مکاتبات لازم برای آموزش از طریق صدا و سیما و جراید محلی و فضای مجازی برای جلوگیری از حوادث و سوانح بین مردم جامعه به عمل آید.
- ۴ –نیروهای محترم انتظامی و امنیتی نسبت به جمع آوری موادمحترقه خطرناک از محله های عمومی و خیابانهای شهر اقدام نمایند.
- در صورت مواجه شدن با افراد مصدوم فورا با شماره تلفن ۱۱۵اورژانس تماس حاصل نمایند.
- در نزدیک محل ایجاد آتش، از وجود آب یا مواد اطفایی دیگر مثل خاموش کننده های دستی مطمئن شویم.
- از پرتاب کردن مواد آتش زا مثل فشفشه، بالن، دارت و … بر روی درختان، پشت بام ها و منابع سوخت جدا خودداری
- کنیم.
- قطع عضو ضایعه ای جبران ناپذیر است، زندگی را برای خود و دیگران تلخ نکنیم.
- از پرتاب ترقه و مواد آتش زا از پنجره آپارتمان به خیابان خودداری کنیم.
- از نگهداری مواد محترقه، آتش گیر و انفجاری حتی به مقادیر بسیار کم، در جیب لباس و کیف خود جدا خودداری کنیم.
- هرگز مواد محترقه را در جای گرم به خصوص داخل یا در مجاورت موتورخانه انبار نکنیم.
- مواد آتش بازی )منفجره و محترقه( را به طرف افراد دیگر پرت نکنیم.
- از آتش زدن الستیک، هیزم، کارتن خالی و امثال آن، در واحدهای مسکونی و پارکینگ خودداری کنیم.
- از پرتاب مواد آتش زا مانند فشفشه و موشک بر روی درخت ها، بام و بالکن منازل که از عوامل عمده بروز آتش سوزی است، جدا خودداری کنیم.
- از ریختن مواد سریع االشتعال مانند نفت، بنزین و … بر روی آتش روشن جدا خودداری کنیم.
- از برپایی آتش در معابر باریک و در نزدیکی پست های برق یا ایستگاه های تقلیل فشار و پارکینگ های عمومی پرهیز کنیم.
- از پریدن روی آتش به خصوص با چادر، مانتو و یا لباس های گشاد اجتناب کنیم.
- حضور والدین شاغل در این روز، زودتر از زمان همیشگی به منظور کنترل و نظارت بر فرزندان توصیه میشود.
- کودکان اغلب کبریت، ترقه و مواد آتش زا را در نقاط غیرقابل دید مثل انباری، زیرزمین، داخل کمد، کیف و وسایل شخصی
- خود مخفی میکنند، در این ایام، این محل ها را بررسی کنید.
- در چهارشنبه سوری از قرار دادن لوازم کهنه و اضافی در سطل های جمع آوری زباله در خیابان خودداری کنیم.
- وجود یک کپسول آتش نشانی و جعبه کمک های اولیه در نزدیک محوطه آتش ضروری است .از نگهداری مواد محترقه و وسایل آتش بازی )حتی وسایل و مواد استاندارد( در نزدیکی وسایل حرارتی و برقی خودداری
- کنیم.
- هنگام استفاده از فشفشه، دستمان را باز نگهداشته و از جلوی صورت مان دور نگهداریم تا دچار سوختگی نشویم.
- با مشاهده خرید و فروش مواد محترقه غیراستاندارد به هر شکل، سریع مامورین نیروی انتظامی یا پلیس ۱۱۰ را در جریان قرار دهیم.
- ترقه، فشفشه و دیگر اسباب آتش بازی را از فروشنده های مجاز و معتبر تهیه کنیم، به برچسب آنها توجه کرده و از بیخطر بودن آن اطمینان حاصل کنیم.
- از پرتاب نارنجک و مواد محترقه به ساختمان ها که موجب آسیب رساندن و بدمنظره کردن آنها و نمای شهرمان میشود خودداری کنیم.
- در هر زمان فقط یکی از مواد محترقه و منفجره را روشن کنیم و همزمان تعداد زیادی از آنها را با هم آتش نزنیم.
- ترقه ها و فشفشه های عمل نکرده را مجددا روشن نکنیم.
- تماشاچیان معموال در خطر اصابت ترکش های ترقه ها و مواد منفجره هستند، سعی کنیم در تیررس ترکش ها نباشیم و هیچ گاه این مواد را به سمت افراد دیگر پرتاب نکنیم.
- فقط در فضای باز اقدام به استفاده از فشفشه و ترقه استاندارد کنیم.
- از انداختن مواد تحت فشار )مانند کپسول ها، اسپری حشره کش و…(، وسایل شیشه ای مانند آمپول و قوطی های فلزی مانند اسپری و کنسرو به درون آتش جدا بپرهیزیم.
- در صورت روشن کردن آتش توصیه میشود که آتش در حجم کم باشد و از ریختن موادسریع االشتعال مانند بنزین، نفت و الکل جدا خودداری کنیم.
- برای روشن کردن آتش از محل هایی استفاده کنیم که امکان سرایت آتش به جاهای دیگر را نداشته باشد.
- در نزدیکی پمپ بنزین ها و وسایل نقلیه حامل بنزین و مواد سوختنی، آتش بازی نکنیم.
- از نزدیک شدن به افرادی که مسایل ایمنی را رعایت نمیکنند جدا بپرهیزیم.
فاز پاسخ:
- در صورت مواجه شدن با افراد مصدوم فورا با شماره تلفن ۱۱۵اورژانس تماس حاصل نمایند.
- در صورت بروز هرگونه حریق و حادثه، خونسردی خود را حفظ کرده و در صورت گسترده بودن حریق سریع افراد مسن و
- کودکان و دیگر افراد را از محل حریق به جای امن انتقال دهیم و با تلفن ۱۲۵ آتش نشانی تماس بگیریم
- در صورت مواجهه با فردی که دچار سوختگی شده، ضمن حفظ خونسردی از مالیدن مواد غیربهداشتی مثل خمیردندان،
- سیب زمینی و … بر روی محل سوختگی خودداری کرده و مصدوم را هرچه سریعتر به مرکز درمانی منتقل کنیم و در
- صورت شدت مصدومیت با اورژانس ۱۱۵ تماس بگیریم
- کمک‌های اولیه در حوادث چهارشنبه‌سوری
- درصورت بروز حادثه در مراسم چهارشنبه آخر سال، خونسردی خود را حفظ کنید. اول باید وضعیت عمومی مصدوم را بررسی کرد. نخستین اقدام این است که وضعیت تنفس مصدوم را بررسی کنید. اگر مصدوم نفس می‌کشد، شروع کنید به خنک کردن محل سوختگی. در این بین با اورژانس ۱۱۵تماس بگیرید. درصورت وجود آتش در لباس مصدوم آن را خاموش کنید و بهتر است محل سوختگی با آب سرد حداقل به‌مدت ۱۰ دقیقه شسته شود. نواحی دچار سوختگی را باید خنک نگه داشت. در همین حین با توجه به محل سوختگی، ساعت، گردنبند، دستبند، انگشتر، کمربند و کفش‌های مصدوم را درآورید.
اگر لباس مصدوم به پوست بدن در نواحی دچار سوختگی چسبیده است، نباید لباس را از پوست جدا کرد بلکه باید آن را از دور تا دور محل چسبیده قیچی کرد. به هیچ عنوان از خمیردندان، سیب زمینی رنده شده و روغن جهت تسکین درد و بهبود سوختگی استفاده نکنید. پس از خنک کردن پوست دچار سوختگی، یک پارچه تمیز و بدون کرک روی محل سوختگی گذاشته و او را به بیمارستان برسانید. به این مورد هم باید توجه کرد که نباید تاول‌های ناشی از سوختگی را ترکاند.
آسیب‌های چشمی
آسیب به چشم یکی دیگر از حوادث شایع در مراسم چهارشنبه آخر سال است. درصورت مشاهده چنین آسیبی از مالیدن چشم‌ها و پلک‌ها جلوگیری کنید. به هیچ عنوان دست آلوده به چشم‌ها نباید زد. درصورتی که جسم خارجی وارد چشم نشده است، چشم را با آب معمولی و سرم از داخل به خارج به‌مدت حداقل ۱۰دقیقه باید شست و باید مصدوم را به مراکز درمانی رساند. درصورتی که جسم خارجی همچون ترکش در چشم وجود دارد یک لیوان یک‌بار مصرف روی چشم بیمار قرار دهید. نیازی به شست‌وشوی چشم نیست و باید سریعا مصدوم را به بیمارستان برسانید. از مصرف آسپیرین، ایبوبروفن و مواد مشابه تا رسیدن به اورژانس چشم پزشکی خودداری کنید.
درمان آسیب‌های پوستی
نیترات پتاسیم، کلرات باریم، آرسنیک، نیترات سالیسیوم و پرکلرات پتاسیم به‌کار رفته در مواد محترقه و منفجره به‌علت ترکیب با اکسیژن و کربن همگی به نوعی خطرناک هستند و ممکن است حتی هنگام کار و تهیه، عوارضی را برای کارگران به همراه داشته باشد؛ به‌عنوان مثال مواد شیمیایی با پایه کلر و کلرات به لحاظ درجه آتش‌گیری بسیار پایین ناراحتی‌های پوستی -ریوی ایجاد میکنند، حتی در مقیاس بالاتر آثار خونی به جا می‌گذارند.
اما این صدمات چه علائمی دارند؟ دردهای شکمی، سرگیجه، حالت استفراغ و اسهال، ناراحتی‌های تنفسی پیشرفته و تماس با ترکیبات نیتراته سبب خوردگی پوست میشود.
حساسیت‌های پیشرفته روی غشای پوستی و حتی در صورت جذب از راه پوست، سوختگی‌های پیشرفته پوست از عوارض ترکیبات نیتراته است. تنفس پودرهای گوگردی هم آثار تنفسی، سرفه‌های شدید و تنگی نفس را در پی دارد. درصورتی که مواد شیمیایی با پوست شما برخورد کرد، بلافاصله آن را با آب فراوان شست‌وشو دهید و به یک مرکز درمانی مراجعه کنید.
نجات مصدوم از فضای پردود
برای نجات جان مصدوم از اتاق آتش گرفته‌ای که در آن بسته است باید قبل از ورود، با لمس در اتاق، حرارت را بسنجید، اگر داغ باشد وارد اتاق نشوید و اگر داغ نباشد، قبل از ورود به اتاق چند نفس عمیق بکشید تا خون شما پر اکسیژن شود؛ سپس با شانه خود از پهلو به در ضربه بزنید تا در باز شود و در همین حال صورت خود را برگردانید. اتاق ممکن است پر از هوای سوخته فشرده باشد و احتمال دارد هر لحظه انفجاری رخ دهد. اگر دود کاملاً متراکم باشد روی زمین سینه‌خیز بروید زیرا با توجه به اینکه هوای داغ بالا می‌رود، ممکن است لایه‌ای از هوای تمیز در کف اتاق وجود داشته باشد.
مصدوم را بگیرید و با توجه به رعایت تمام جنبه‌های ایمنی به سرعت به سمت در خروجی بکشید. لباس آتش گرفته مصدوم را با استفاده از پتو، گلیم و یا کت خاموش کنید.
اگر لباس سوخته به پوست مصدوم چسبیده سعی نکنید آن را جدا کنید. اگر مصدوم هوشیار است کاملاً از او مراقبت کنید زیرا ممکن است براثر نیم‌سوز شدن اشیای داخل اتاق، گاز منواکسیدکربن در هوای اتاق پراکنده شده باشد و این امر بر هوشیاری مصدوم به‌تدریج تأثیر می‌گذارد. اگر تنفس مصدوم قطع شده بلافاصله تنفس مصنوعی را شروع کنید و سپس مصدوم را به بیمارستان برسانید.
فاز بازیابی و بازتوانی
- در پایان شب، بقایای مواد آتش بازی را به سرعت جمع نکنیم و حتما برای این کار، الاقل ۱۵ تا ۲۰ دقیقه صبر کنیم و
- بعد از این مدت، برروی آن یک سطل آب بریزیم و دور بیندازیم قبل از ترک محل، حتما از خاموش شدن آتش مطمئن شویم
چهارشنبه آخر سال خطرناک نیست،
اگر…
- فرزندان خود را تنها نگذاریم و آنها را همراهی کنیم.
- خطرهای مواد محترقه و منفجره را به کودکان خود آموزش دهیم.
- روش کار کردن با خاموش کننده ها را بدانیم و حتما در هنگام برافروختن آتش یک دستگاه خاموش کننده دستی در کنارمان باشد.
- در نزدیکی پست ها وکابل های برق، پمپ بنزین ها و ایستگاه های تقلیل فشار گاز، آتش برپا نکنیم.
- از حمل و نقل مواد محترقه و انفجاری، حتی به مقادیر بسیار کم، در جیب، لباس و کیف خودداری کنیم.
- از برافروختن آتش در واحدهای مسکونی، پارکینگ ها، مجاورت خودروهای پارک شده و معابر تنگ خودداری کنیم.
- از انداختن ظروف تحت فشار )کپسول ها و اسپری ها( به درون آتش خودداری کنیم.
- برای روشن کردن اتش از الکل و بنزین استفاده نکنیم.
- از افرادی که رفتار پرخطر دارند دوری کنیم.
- درختان و فضای سبز شهرمان را به آتش نکشیم.
- فشفشه ها را به سمت بالکن خانه ها، خودروها و درختان پرتاب نکنیم.
- به سمت مواد منفجره و محترقه ای که موجب آسیب رساندن به شهروندان میشود، نرویم.
- فراموش نکنیم که استفاده از مواد آتش بازی هرگز به طور کامل ایمن نیست.
- مراقب کودکان، معلوالن، سالمندان و افراد کم توان باشیم.
راضیه بخشی گیو
کارشناس ارشد پرستاری اورژانس
دانشجوی دکتری سلامت در بلایا و فوریت ها
دیدگاه ها برای این نوشته بسته شده است.