در گوشه ای دورتر از شهر طبس، در میان کویر، روستایی به نام ازمیغان در ارتفاع ۱۰۰۰ متری از سطح دریا جا خوش کرده و از زیباترین مناطق گردشگری طبس، بشمار می رود. سرسبزی نخلستان ها و وجود شالیزارها و جریان دائمی آب، این روستا را به بهشتی در میان کویر تبدیل کرده است.

این روستا به یمن وجود رودخانه همیشه پرآب خود چهره‌ای دگرگون از دیگر روستاهای کویری دارد. اینجا باران و ابر و آب دست دوستی با خاک داده‌ و باغ‌ هایش را پر میوه‌ و زمین ‌هایش را پر حاصل کرده‌ اند.

این روستا دو منطقه گرم و مرطوب و گرم و خشک را به ‌طور همزمان داراست و پوشش گیاهی جالبی دارد. ازمیغان که در دره ای کم عمق قرار گرفته، از ابتدا تا انتهای دره اش آب فراوان جاری است، بطوریکه در این قسمت از جغرافیای گرم و خشک ایران امکان کشت برنج در آن فراهم است. بیشتر درختان نخل این روستا خودرو هستند و به ‌صورت گروهی رشد کرده ‌اند. در ‌واقع بافت درختان خرمای این روستا به‌ صورت ردیفی و باغ‌ های منظم نیست، بلکه به ‌صورت گروه ‌های ۴-۵ تایی باهم سر از خاک برآورده اند. در حد فاصل درختان نخل اراضی به ‌صورت پلکانی درآمده تا شیب منطقه گرفته شود و در درون این پلیت ‌ها شالیکاری صورت گیرد.

روستای ازمیغان کاملا سنگفرش است و خانه ها زیبا و زنده هستند. خانه‌ های روستا شبیه دیگر معماری‌ های کویر است. خشت و گل و خاک با چوب به هم گره خورده‌ اند و ازمیغان را روستایی پر نعمت و سرزنده ساخته اند، درهای تمام خانه ‌ها رو به مهمان باز است. این روستا تنها یک مغازه دارد که در ایام شهادت تعطیل است.

وجود جاذبه هایی همچون آبشار قدمگاه و گونه‌ های گیاهی وحشی مانند درخت انجیر کوهی با ارتفاع ۲۰ متر و قدمت ۳۰۰ ساله، از عوامل جذب طبیعت دوستان به این روستا می باشد. در این روستا کشاورزی بسیار رونق دارد، در کنار شالیزار درختان انار و سیب نیز همه جا دیده میشوند. تنها حیوان وحشی منطقه شغال و روباه است.

مردم روستای ازمیغان به فعالیت های اقتصادی از قبیل کشاورزی، دامپروری، قالیبافی و پرورش مرغ بومی مشغول هستند که مهم ترین آنها کشاورزی است که به سبب موقعیت خاص ازمیغان و وجود رودخانه های دائمی در آن کاملا رونق دارد. آب این رودخانه های دائمی بیشتر به مصرف کشاورزی و باغداری می رسد و تولید محصولات جالیزی، نخل و مرکبات و سایر میوه های هر فصل و برنج را ممکن می سازد.

کشت برنج از اردیبهشت آغاز شده و از اواخر خرداد نشاء به زمین اصلی کشاورزی منتقل می گردد. در نهایت محصول برنج از مهر برداشت می شود که درو کردن و شالی ‌کوبی در این کشت و برداشت به شکل کاملا سنتی انجام می گیرد.
در ازمیغان حدود ۳۰ خانوار به کشت برنج اشتغال دارند و در مجموع ۱۵ هکتار زیر کشت برنج است. برنج چمپا نام برنج خوش ‌طعم و خوش عطر ازمیغان است که بیشتر در خود روستا مصرف می شود و تنها مقداری از آن به شهر طبس فرستاده می‌شود.

روستای ازمیغان از نظر پوشش گیاهی یکی از منحصر به فرد ترین مناطق کویری است که در آن خرما، انگور، سیب، پرتقال، نارنگی، نارنج، خرمالو، آلو، زردآلو، شلیل، هلو، گلابی، به، گردو، بادام، خیار، خربزه، هندانه، طالبی، جو، گندم، برنج، انواع سبزیجات، کاج، اکالیپتوس، بیشه، لاله وحشی و گل محمدی دیده می شود.

آب و هوا در ازمیغان دو روی گرم و خشک و گرم و مرطوب دارد و با سایر مناطق کویری ایران متفاوت است. از این روستا به عنوان یکی از ییلاقات منطقه یاد شده و به سبب قرار گرفتن در کوهپایه، دارای آب و هوایی معتدل نسبت به سایر نقاط استان است.

آثار تاریخی ازمیغان

در ۵ تا ۶ کیلومتری بالا دست و پایین دست روستا، خانه هایی دستکند وجود دارند که در میان محلی ها به نام قلعه دختر معروف است و امروزه از برخی از آنها به عنوان انبار یا آغل استفاده می شود.

دو خط نوشته، شبیه عربی نیز در روستا وجود دارد که احتمال داده میشود از دوره محمد بن جعفر طیار به جای مانده است.

مزار سید محمد بن جعفر طیار

در روستای ازمیغان، آرامگاهی قرار دارد که آن را منتسب به سید محمد بن جعفر طیار می دانند که برادرزاده امام علی بن ابی طالب (ع) است. بنای این آرامگاه بر روی یک بلندی قرار دارد و مشرف به روستای ازمیغان می باشد.
مزار اصلی و اولیه این آرامگاه مربوط به زمان ورود اسلام به ایران بوده اما در طول تاریخ بارها تخریب شده و مورد بازسازی قرار گرفته است. از عوامل تخریب این آرامگاه، می توان به زلزله سال ۱۳۵۷ اشاره کرد که به کلی این بنا را نابود کرد.

در سمت چپ جاده اصلی به ازمیغان راه خاکی وجود دارد که در ابتدای آن به تابلوی مزار برمی‌ خورید، این راه شما را به بقعه سید محمد ابن جعفر طیار می ‌رساند.

در نزدیکی روستا تنگه و آبشاری وجود دارد که برای آب تنی و شنا خیلی لذت بخش است. طول تنگه زیاد نیست و یکی از دنج ترین و زیبا ترین تنگه های ایران است.

راه دسترسی به آبشار و تنگه ماشین رو نیست و تقریبا نیم ساعت پیاده روی دارد. کل مسیری که به تنگه و برکه منتهی میشود از وسط باغهای میوه و شالیزار می گذرد. اطراف پر از درخت نخل و انواع درختان میوه است. آب جاری در جوی ها، کویر را از یاد شما می برد و مدام فراموش می کنید که در کجای نقشه ایران هستید.

برکه پر از ماهی و اطراف آن پر از نیزار است. ماه در شب روی کوه ها میتابد و همه چیز زیباترین تصویر را خلق می کند. کوهی که از وسط آن، آبشار رد میشود، تنگه و برکه ای خنک و زیبا که پر از ماهی است و حدود هشت متر عمق دارد، یکی از بهترین مکانهای دنیا را برایتان فراهم کرده است. در هنگام شنا که ماهی ها به بدن شما برخورد میکنند بسیار پر هیجان و لذت بخش است. کمی بالاتر از آن آبشار قرار گرفته است.

قسمتی بنام تخت عروس نیز از مکانهای مورد توجه این منطقه است. این قسمت به خاطر وجود سنگ بزرگ سفیدی که در کف دره خود نمایی می کند، به این نام معروف شده است. این سنگ بزرگ سفید در وسط رودخانه قرار گرفته و به سبب آنکه از دو طرف آن آب جریان دارد، مانند یک تخت به نظر می رسد.

برای رسیدن به ازمیغان باید راه طبس به مشهد را در پیش بگیرید و با توجه به تابلوهای راهنما خود را به روستا برسانید. از طبس حدود ۵٠کیلومتر رانندگی کنید تا تابلوی ازمیغان را ببینید، چند کیلومتر که رفتید، ناگهان با منظره ای سرسبز و شگفت آور در دل کویر روبرو خواهید شد.

نویسنده و خبرنگار حسن پور