محمد مهدی رحیمیان مدیر «کارگروه تاریخ عکاسی ایران» در ابتدای این نشست گفت:
از اوایل امسال این کارگروه با توجه به ضرورت های موجود در پرداختن به پژوهش های تاریخی به صورت جدی تر کار خود را ادامه داد و در بخش عمده ای از فعالیت ها به عکاسی دوران پهلوی و تحولات معاصر می پردازد و بخشی نیز درباره فعالیت ها و پژوهش هایی است که در ۵۰ سال اخیر پیرامون عکاسی دوران قاجار در ایران و در مراکز پژوهشی خارج انجام شده است مورد بررسی کارشناسان قرار می گیرند.
بخش نخست این نشست با عنوان
“چگونه روز عکس تاریخی شکل گرفت”
با حضور نسرین ترابی، رضا فراستی و داود صادق سا برگزار شد.
نسرین ترابی گفت: در سال ۸۴-۱۳۸۳ پروژه ای را درباره آرشیوهای در حال انهدام کار کردیم و به مراکز مختلف آرشیو و اسناد سر زدیم.
یکی از این مراکز که در دهه هفتاد با کوشش استاد بهمن جلالی و پشیبانی و حمایت شهرداری ایجاد شد عکسخانه شهر است و مدیران آن از جمله خانم مژگان طریقی در این زمینه کمک‌های بسیاری کردند و نیز از افرادی که در زمینه عکس تاریخی کار کرده بودند و پژوهشگران دعوت کردیم تا درباره پیشنهاد اینکه روزی را به نام «روز عکس تاریخی» داشته باشیم گفت و گو کنیم. همه افراد با این نظر و طرح موافق بودند و آن تاریخ، روزی است که به نظر می آید ناصرالدین شاه نخستین عکس را گرفته و با ۲۵ آذرماه مصادف می شود، به عنوان روز عکس تاریخی تعیین و پیشنهاد شود. پیش همایشی نیز در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار و اسناد و عکس هایی نمایش داده شد. قرار بود وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی این روز را به عنوان روز عکس تاریخی وارد تقویم کند اما این اتفاق نیفتاد. سال بعد این موضوع مسکوت ماند و بعد با همراهی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و همکاری وزارت امور خارجه مراسمی برای این روز برگزار شد و در مشهد نیز نمایشگاهی برپا شد. سال بعد این روز را در وزارت امور خارجه برگزار کردیم و در سال بعد در یونسکو برنامه ای داشتیم.
در این سال در مشهد هم برنامه ای داشتیم و پس از ان نامه ای خطاب به شورای فرهنگ عمومی برای قرار گرفتن روز عکس تاریخی در تقویم امضا شد اما شورای فرهنگ عمومی اعلام کرد روزی به نام عکس تاریخی نخواهد بود.
ترابی در ادامه گفت: کاخ گلستان بزرگترین مرکز عکس قرن ۱۹ ایران و دومین مرکز عکس قرن ۱۹ جهان است و اگر کاخ گلستان نبود، عکس تاریخی اینچنین اهمیت پیدا نمی کرد.
در ادامه رضا فراستی گفت: از اواخر سال ۱۳۶۵ تا اسفند ۱۳۹۴ در موسسه مطالعات تاریخ معاصر مسوول آرشیو و کتابخانه بودم و چند سال هم کار پژوهشی انجام دادم ۳۰ سال با عکس های تاریخی همراه بودم. ۶۰۰ هزار قطعه عکس از قاجاریه تا پیروزی انقلاب اسلامی در موسسه مطالعات تاریخ معاصر است که همه اسکن شده است. در کشور ما عکس های تاریخی نزد سازمان ها یا اشخاص حقیقی کم نیست اما در شناسایی عکس ها در برخی سازمان ها کار نکرده ایم و مدیریت آرشیو نداریم
در ادامه محمد مهدی رحیمیان گفت:
از منظر کارشناسان رشته تاریخ و از سوی سندپژوهان، غالباً عکس به عنوان یک سند مستقل تاریخی، مانند اسناد مکتوب پذیرفته نمی شود و در مواردی در کنار سایر شواهد تاریخی مورد توجه و استناد قرار می گیرد هر چند که امروزه به نظر تعدادی از پژوهشگران، عکس به عنوان یک متن تاریخی دیداری مهم مورد استناد و عنایت قرار گرفته است.
صادق سا در ادامه گفت: نگهداری عکس های تاریخی باید دغدغه باشد و برای افرادی که کار پژوهشی انجام می دهند عکس تاریخی اهمیت دارد. اما ما برای نگهداری عکس ها بحث های آموزشی و کارشناسی نداریم.
سعید فلاح فر در ادامه گفت: در باره پیشنهاد تعیین «روز عکاسی» و یا «روز عکس تاریخی» این موضوع دارای یک وجه عمومی و اجتماعی و یک وجه تخصصی است و باید علاوه بر دغدغه حرفه ای یک توجیه عمومی برای «روز عکس تاریخی» داشته باشیم تا بتوانیم شورای فرهنگ عمومی را قانع کنیم
نسرین ترابی در ادامه گفت: هیچ کشوری در دنیا روز عکس تاریخی ندارد اینکه ما دنبال روزی به نام عکس تاریخی هستیم به این دلیل است که در هیچ کشوری اتفاقاتی که درباره عکس ها در ایران افتاده، رخ نداده است.
محمد مهدی رحیمیان در ادامه گفت: شاید باید در شیوه ورود به این بحث و نحوه ارائه پیشنهاد آن به شورا و نیز درعرصه اجتماعی تجدید نظر کنیم، اگر پیشنهاد تعیین روز عکس تاریخی به صورت یک پروپوزال ارائه و تبیین شود، آنگاه با طرح و اجرایی کردن آن به کدام پرسش، فرض، نظریه یا نیاز پاسخ خواهیم داد و این که شاید این پیشنهاد در نهایت باید مساله محور باشد و مشخص شود که تعیین این روز چه مساله‌ای را حل می کند و یا کدام گره را از کار می‌گشاید.
عکس هایی که موجب نامگذاری خیابانی به نام خراسان در ایتالیا شد
بخش دوم نشست با عنوان “یک تجربه از نقش عکسهای تاریخی دردیپلماسی فرهنگی” با حضور نسرین ترابی، هومن زال پور و کمال روزبهانی برگزار شد.
نسرین ترابی گفت: یکی از آلبوم های عکسی که در کاخ گلستان نگهداری می شود، آلبوم ۳۰۴ است که در ماترا ایتالیا نشان دادم.
عکس هایی که« آنتونیو رافاِئله جانوتزی»، نظامی اهل شهرماترا در ایتالیا از مشهد و مسیر و راه تهران به مشهد گرفته است و پس از پژوهش هایی در اکتبر ۲۰۱۹ منجر به نامگذاری خیابانی به نام خراسان در ماترای ایتالیا شد و قرار است تندیس فردوسی هم در ماترا نصب شود. همه این اتفاقات به واسطه یک آلبوم عکس محقق شد و این بیانگر انتقال فرهنگ در مهاجرت و اهمیت دیپلماسی فرهنگی است.
هومن زال‌پور در ادامه گفت: سرهنگ جانوتزی معلم مدرسه پیاده نظام بود که در سال ۱۸۵۲ همراه اولین گروه از مستشاران ایتالیایی به ایران آمد و در ماموریتی به مشهد رفت و نخستین تصاویر را از بارگاه امام رضا (ع) به ثبت رساند. یکی از ایرادهایی که ما داریم در ادامه تاریخ نگاری عصر پهلوی است که نگاه ما به آنها استعماری و توطئه محور است در حالی که بسیاری از این افراد هم بودند که خدمات زیادی انجام دادند. بنابراین تغییر رویکرد ما به این افراد لازم است تا بهره مناسب را از دیپلماسی فرهنگی ببریم.
کمال روزبهانی کارشناس مرکز اسناد وزارت امور خارجه گفت: دو وجه تمایز درباره عکس های تاریخی مرکز اسناد تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه وجود دارد،
یک وجه کاربردی و یک وجه هم الصاقات و یادداشت های ضمیمه آنها است. وقتی گزارشی با عکس فرستاده می شد به عنوان یک سند تاریخی نگهداری می شد. عکس های دوره قاجار و پهلوی که در مرکز اسناد تاریخ دیپلماسی است، شناسایی شده اند.
افشین شاهرودی در ادامه گفت: یکی از افتخارات ما در عکاسی این است که با فاصله کوتاهی از آغاز عکاسی در جهان، عکاسی به ایران آمد. اما فرهنگ عکاسی همراه عکاسی نیامد. این پرسش قابل طرح است که چرا با وجود اینکه روی دسته بندی عکس های تاریخی کار شده، درباره زیبایی شناسی عکس ها، مسایل فرهنگی و اجتماعی عکس ها کار نشده است.
ثبت جهانی آلبوم خانه کاخ گلستان مطرح شد اما ثبت نشد
بخش پایانی این نشست با عنوان “کاخ گلستان و عکس هایش” با حضور سید جواد هستی، سامان خلیلیان، اکرم بابایی و زهرا اسدیان برگزار شد.
سید جواد هستی در این نشست گفت: آلبوم خانه کاخ گلستان مرکز مهم تصویری در دنیا است، ۴۸ هزار قطعه عکس در آلبوم خانه کاخ گلستان داریم که در معرض خطر هستند. ۵۸ دقیقه فیلم مربوط به قاجاریه در کاخ گلستان است. نگذاریم تا کاخ گلستان راکد بماند.
سامان خلیلیان، معاون فرهنگی کاخ گلستان گفت: دغدغه نگهداری آثار در میراث فرهنگی و کاخ گلستان وجود دارد. یاد شهریار عدل گرامی که برای آلبوم خانه کاخ گلستان بسیار تلاش کرد. از زمانی که آلبوم خانه ساماندهی شد، حساسیت ها نسبت به نحوه نگهداری عکس ها بیشتر شد و یکی از موارد مورد نظر در ثبت جهانی کاخ گلستان، آلبوم خانه بود. تجهیزاتی به آلبوم خانه کاخ گلستان برای نگهداری عکس ها اضافه شد و ضرورت های دیگری هم در مسیر نگاه پیشین ادامه می یابد. بحث های پژوهشی نیز در مجموعه کاخ گلستان ادامه دارد.
در ادامه فاطمه سراییان گفت: چند سال پیش پیشنهاد ثبت جهانی آلبوم خانه از طرف یونسکو و با نظارت دکتر محمدحسن سمسار مطرح شد اما تا امروز آلبوم خانه ثبت جهانی نشده است. مدیریت کاخ گلستان از دوره‌ای به بعد برای پژوهشی که به همراه دکتر سمسار انجام می‌دادیم دیگر امکان دسترسی عکس های مورد نیاز را در اختیار ما نمی گذاشتند و همکاری نکردند.
اکرم بابایی یکی از کارشناسان اسناد دوران قاجار در این نشست گفت: آلبوم خانه عکس‌ها را برای امور پژوهشی در اختیار پژوهشگران نمی گذارد
و در دوران اخیر انجام کارهای پژوهشی درباره آثار آلبوم خانه و نیز دسترسی به عکس ها دشوار شده است.
در ادامه زهرا اسدیان کارشناس آلبوم خانه کاخ گلستان در پاسخ به انتقادی در ارتباط با شیوه و شرایط نگهداری آثار موجود در آلبوم خانه، گزارشی تفصیلی از وضعیت گذشته و بهسازی کنونی آلبوم خانه کاخ گلستان و شرایط نگهداری و پیشرفت و تجهیز آلبوم خانه را از سال ۱۳۸۰ بیان کرد.
در پایان محمد مهدی رحیمیان گفت:
پیشنهاد می شود برای رفع سوء تفاهم ها و سوء تعبیرهای موجود، در همکاری میان کارگروه تاریخ عکاسی ایران به نمایندگی آقای سعید فلاح فر و نیز مدیریت کاخ گلستان به نمایندگی آقای سامان خلیلیان کارگروه مشترکی تشکیل شود تا درباره شیوه تعامل سازنده میان پژوهشگران و کاخ گلستان پیرامون بررسی شیوه های نگهداری آثار تصویری و نیز تدوین شیوه نامه مشترکی برای دسترسی پژوهشگران به اسناد تصویری و مکتوب، آلبوم خانه و عکس های کاخ گلستان جلساتی منظم و مشترک با مسئولان کاخ گلستان پیگیری و برگزار شود.
دیدگاه ها برای این نوشته بسته شده است.