نوشته : ا.زارعی  دانشجوی دکترای تخصصی اموزش پزشکی

اصطلاح «پای دیابتی» که آشنای بسیاری از افراد علی‌الخصوص افراد مبتلا به دیابت می‌باشد، عارضه‌ای است که در اثر ایجاد اختلال در خونرسانی و نوروپاتی در افراد دیابتی رخ می‌دهد. این امر موجب بی‌حسی در اندام‌های انتهایی (دست و پا) می‌شود. به همین دلیل است که در صورتی که این بیماران مراعات نکنند پوست دست و پایشان ترک میخورد و از حالت نرمی معمول، خارج می‌شود. به دلیل این بی‌حسی ایجاد شده، گاه بیماران از ایجاد سوختگی یا زخم در پای خود اطلاع پیدا نمی‌کنند و عوارض غیرقابل جبران پای دیابتی در این افراد بروز می‌کند. این موضوع یکی از مسائل حائز اهمیت در این بیماران است و به دلیل حساسیت موضوع به خصوص در پاهای افراد دیابتی، این مقاله به موضوع «انتخاب کفش مناسب» در این افراد می‌پردازد. معمولا شروع ایجاد «پای دیابتی» در افراد به علت کفش نامناسب است. گاه پیشرفت زخم در پای دیابتی تا جایی پیش می‌رود که منجر به سیاه شدن استخوان و در نتیجه قطع عضو در این افراد می‌شود. بنابراین با انتخاب کفش مناسب، می‌توان از شروع یا پیشرفت آن جلوگیری کرد.

کفش افراد دیابتی، نباید خیلی تنگ باشد که باعث ایجاد فشار و فرسودگی در پا شود و نه این که آنقدر گشاد باشد که پا در آن لق بخورد و باعث ایجاد سایش در پوست شود. کفش باید کاملا در پا راحت باشد و جلوی پهنی داشته باشد. بهتر است کفش چسبی، سگک‌دار و یا بندی باشد تا بتوان اندازه آن را تنظیم کرد. افراد دیابتی بهتر است از پوشیدن کفش‌های جلو باز و نیز پوشیدن کفش‌ها یا صندل‌های انگشتی که بند آن در بین انگشتان قرار می‌گیرند، اجتناب کنند.

جنس کفش بهتر است چرم و از جنسی نرم و انعطاف‌پذیر باشد تا پا بتواند در آن نفس بکشد. کفی کفش باید طبی و قابلیت تعویض داشته باشد. هرگز بدون جوراب، پا را در کفش ننمایند. زیرا جوراب با کلفتی مناسب جلوی فرسایش کفش به پوست را می‌گیرد. بهترین زمان انتخاب کفش در این بیماران، عصر است. چون در طول روز، بر اثر فعالیت،اندازه پا از حد معمول بزرگتر می‌شود و در نظر داشتن این نکته برای خرید و انتخاب کفش در این بیماران اهمیت دارد. این بیماران در هنگام خرید کفش، جورابی با کلفتی مناسب را به پا داشته باشند و هنگام خرید و پوشیدن کفش،‌ به کلفتی جوراب توجه کنند. در جند هفته اول از خرید کفش، کفش خود را به تدریج و به مدت ۲ تا ۳ روز در هفته بپوشند تا نویی کفش گرفته شود و پاهایشان به کفش عادت کند. در بسیاری از مواقع، کفش‌های نو باعث ایجاد فشار یا زخم در پای افراد می‌شود و افراد دیابتی باید از وقوع این امر، پیشگیری نمایند. جوراب مناسب برای افراد دیابتی، جورابی است که در پا ایجاد فشار نکند. جوراب نباید خیلی نازک باشد که نتواند از سایش کفش به پا پیشگیری کند و نه خیلی کلفت باشد که با پوشیدن آن، کفش تنگ شود. همیشه جورابی با کلفتی همان جورابی به پا داشته باشند که هنگام انتخاب کفش به پا داشته‌اند. توجه کنند که کش جوراب، خیلی تنگ نباشد.

بیماران دیابتی در نظر داشته باشند، بیشتر زخم‌های پا، در افراد دیابتی با فشاری ایجاد می‌شود که برای آنان محسوس نیست و حتی پوشیدن یک بار کفش تنگ و نامناسب می‌تواند منشا شروع پای دیابتی در این افراد باشد. بنابراین منتظر احساس فشار یا درد در پای خود نباشند و حتما توصیه‌های گفته شده را رعایت کنند.

در پایان توصیه‌های دیگری برای مراقبت از پوست در این بیماران عنوان می‌شود. این بیماران باید به هنگام شستن لباس یا ظرف، دستکش به دست نمایند و از تماس مستقیم با شوینده‌ها به خصوص شوینده‌های خطرناک و سوزنده از جمله وایتکس و تیرک اجتناب کنند. در حمام و… دست یا پای خود را زیر آب بسیار سرد یا گرم قرار ندهند. به دلیل اختلال خونرسانی که در این بیماران ایجاد می‌شود، اغلب دست و پاهای سردی دارند. توصیه می‌شود برای گرم کردن آنها از کیسه‌های آب گرم، استفاده نکنند زیرا ممکن است داغی آن را احساس ننمایند و سوختگی ایجاد شود. دست یا پای خود را به صورت مستقیم در برابر حرارت نزدیک یا بخاری قرار ندهند. از پیاده‌روی‌های طولانی مدت پرهیز کنند یا این که مراقب پای خود در راه‌های طولانی باشند. در رانندگی‌های طولانی‌مدت، از کفش‌های راحتی در خوددرو استفاده کنند. به صورت مرتب دست‌ها و پاهای خود را با وازلین یا نرم کننده‌های دیگر، ماساژ دهند و از نظر زخم و… بررسی کنند. در صورت بروز زخم حتما با نظر پزشک معالج، به درمان آن بپردازند تا از بروز عوارض بالقوه آن پیشگیری شود.