چندیست که که لابه لای اشعار نوشتاری شاعران و دوستان گرانقدر، متوجه شدیم که میتوان همواره خلاق بود بدون آنکه از هنر یا ایده کسی ربود.
میتوان همزمان که به رشته تحریر درمیآوریم یا میسُراییم، به طرح نیز بکشیم!
شاید بپرسید چگونه؟
یا مگر می شود همزمان که نوشت، طرح هم زد؟
باید بگویم که بله، میتوان هم نوشت و هم هرآنچه که در خیالات و آن روی متن میگذرد را در لابهلای همان حروف و اشعار جای داد.
میتوان مخاطب را با چند بعد درگیر کرد، میتوان خیالش را تصرف کرد، میتوان هنرمندانه او را به اسارت کشید،
هنرمند باید از همهی ابعاد هنر و هنرش برای جذب مخاطبش استفاده کند تا تسخیرش شوند، به گونه که چندبار چه بسا چندین بار اثرش را بخوانند، ببینید، تکرار کنند، بازگو کنند و حتی خود را در آن اثر تصور کنند.
آری طراشعر، همان چیزیست که از آن سخن میگوییم. طراشعر سبک جدید شعری است که نخست توسط هنرمند عزیز آقای امین افضل پور در سال ۲٠۱۹ نمایان شد که تاکید تاملی بر شعر دیداری و نوشتاری دارید.
طراشعر یک گونه ادبی جدید است که میتوان به صورت انشعاب موازی اما با ساختار کاملا متفاوت از کانکریت در نظر گرفته میشود و این تصور موازی به دلیل تجسم دیداری و تجسم بصری است که ما در فارسی به آن (شعرنگاره) هم میگوییم اما تفاوت اساسی در تجسم است، وقتی طراشعر را که میشنویم، شکلی را تصور میکنیم که بعد از خواندن، شکل مورد تصور تایید میشود، در واقع در طراشعر یک حرف قابل تشخیص و انتزاعی عرضه میشود، به نحوی که تصویر ارتباط عمیقی با معنی برقرار میکند.
در واقع از دهی شصت میلادی که شعر تصویری گسترش زیادی در دنیا پیدا کرد تحولی زیادی در زمینهی تصویر پیدا کرد اما کسی به ارتباط معنا با یک حرف پی نبرد.
ایدهای نوین و جالب که خلاقیت ذهن و ابتکار عمل شاعر را میرساند، به گونهای که شما اشعار را میخوانید دیگر پیبردن به مفهوم برایتان خیلی دشوار نخواهد بود چرا که در همان حروف و کلمات استفاده شده در اشعار مفهوم نیز با خلاقیت به طرح کشیده شده است.
ایجاز یکی از مهمترین آرایههایی است که در این سبک شعری کاربرد دارد . بدان معنا که در طراشعر میتوان واژه را با تصویر همراه کرد به طوری که نه تنها از بار معنایی واژه کم نشود بلکه مفهوم را عمیقتر برساند. طراشعر را میتوان طراواژه، طراترانه و طراموسیقی دانست!
این حرکت شاعر باعث میشود شما دقایق طولانی را بر روی همان ابیات تامل ورزید و چگونه ممکن است کسی چنان ذهنیت خلاقی داشته باشد که هم بسراید و هم طرح بزند!
البته این هنر کار همگان نیست و تنها ذهنت خلاق ضمانت شروع را نمیکند، چه بسا که در پس هر طرحی که بر حروف زده میشود اندوهها و رنج ها یا دلهایی که شکسته، نهفته است و مخاطب برحسب زخم درونی خود حس شاعر را از ابیات و طرح ها برمیگیرد.
اما در کنار تمام نقاط قوت طراشعر، نقدهایی هم وارد است، اینکه اگر تعداد ابیات طولانی تر باشد قطعا مخاطب احساس بیشتری را میگیرد و خب طبیعتا راحت تر ارتباط برقرار میکند ولو همدلی یا دلشکستگی
و اگر شاعر طراشعر، آثار را کمی طولانیتر بسراید قطعا اثر مثبت خود را بر ذهنیت مخاطب ثبت خواهد کرد.
مورد بعدی نقد اینکه، اثر طراشعر به خودیخود بی نظیر است ولی این دال بر آن نمی شود که خود را تقویت نکند!
طرح هایی که در پی هر بیت زده میشوند عالی هستند ولی خوب به نظر اگر کمی عمیق تر روی طرح ها کار شود، مفهوم ابیات را بهتر برساند و جای ابهامی باقی نماند.
در واقع طراشعر ترکیبی است از واژه (شگردهای استفاده زبانی) و تصویری (بافت شعر) است که شکل و سبک جدیدی به شعر خواهد داد ،چه نوشتاری باشد چه دیداری، معنا یا به طور کامل یا بخش وسیعی از آن باید رسانده شود.
در ادامه امید که این ایده ی خلاق در دنیای هنر و شاعری فراگیر شود و عزیزان صاحب ذوق بیشتر ارتباط بگیرند با طراشعر چرا که این اثر هم قوهی بینایی و هم قوهی تخیلی را به کار میگیرد تا ذهنیت مخاطب را به جایی پرابهام سوق ندهد و در همان حوالی ابیات و طرح که بر روی کاغذ خودنمایی میکنند، پرسه زند.
در پایان، شما را دعوت میکنم به دو طرحواره از جناب امین افضل پور بنیان گذار سبک طراشعر؛
میم هستند برایت در گوش ستم
شنیده نمیشود
فریاد ما
با انتخاب کلمات محدود مفاهیم بلندی را به ما می رساند؛ طرح واژه ی “ستم” که حرفِ “میم” آن شکل هدفون را نشان می دهد؛ نمادی از پانتومیم است. چند معنایی و دیگر تأویل معناها در تصویر این شعر نمایان است. و در طراشعر دوم که طرحواره ی الفبا را با واژه ی “آزادی” به شکلی ماهرانه حرف “ی” به زیبایی امضاء شده معناها بخشیده است:
الفبا خلاصه میشود
از الف تا ی
با امضای
آزادی
بی گمان از این هنرمند که خالق “مراعات نظیر تصویری” و “طراشعر تغییر مدرنیته در کالیگرافی” است آثار بیشتری خواهیم دید در کتابی با عنوان “طراشعر” سروده امین افضل پور. ایشان مولف یازده جلد کتاب،
دانش آموخته رشته الکترونیک، عضو انجمن نویسندگان سوئد و انجمن قلم سوئد است و برای اولین بار در فوریه ۲۰۱۹ سبک ادبی طراشعر را در هنر ادبیات مدرن مطرح کرد.
به قلم: فاطمه یوسفوند؛ نویسنده، شاعر، مدرس فن بیان، صداپیشه، کارشناس جامعه شناسی.
دیدگاه ها برای این نوشته بسته شده است.