موزه عروسک‌های بیرجند با آثار منحصر به فردش، شما را به دنیای رنگارنگ و پر از فرهنگ‌های محلی می‌برد. اینجا، عروسک‌ها نه تنها یادگاری از گذشته‌اند، بلکه روایتگر زندگی مردم روستاهای مختلف استان خراسان جنوبی هستند.
موزه عروسک‌های دست‌ساز بومی خراسان جنوبی در بیرجند، یکی از جاذبه‌های فرهنگی و هنری منحصر به‌فرد این استان است که در خانه تاریخی فروتنی واقع شده است. این موزه با به نمایش گذاشتن بیش از ۴۰۰ عروسک از روستاها و مناطق مختلف خراسان جنوبی و حتی برخی دیگر از استان‌های ایران، فضایی جذاب و متفاوت را برای بازدیدکنندگان فراهم کرده است.
هر گوشه از این موزه دنیای خاص خود را دارد. به محض ورود به موزه، بازدیدکننده با دنیایی از رنگ‌ها و طرح‌ها روبه‌رو می‌شود. در اتاق‌های مختلف موزه، عروسک‌هایی با ویژگی‌ها و داستان‌های متفاوت، فرهنگ‌ها و آداب و رسوم متنوع ایران را روایت می‌کنند. مهم‌ترین بخش موزه، عروسک‌هایی هستند که با دست‌های هنرمندانه زنان روستایی خراسان جنوبی ساخته شده‌اند و با نمادهایی از باورها و سنت‌های قدیمی، گویی روح تاریخ را در خود دارند.
شهرت ملی عروسک «دوتوک»
به ویژه عروسک «دوتوک» که از روستای تاجمیر نهبندان آمده، شهرتی ملی دارد. این عروسک‌ها که به دلیل صورت بی‌چهره‌شان شناخته می‌شوند، روایتگر اعتقاد مردم منطقه به اینکه تنها خداوند قادر به خلق چهره است، هستند. این عروسک‌ها سال‌هاست که در سراسر ایران شناخته شده‌اند و به‌عنوان یکی از نمادهای مهم فرهنگی خراسان جنوبی، از سال ۹۳ در فهرست آثار ملی ناملموس کشور ثبت شده‌اند. با ورود به موزه، می‌توان این عروسک‌ها را به‌طور زنده و در کنار دیگر عروسک‌های بومی از مناطق مختلف دید.
موسیقی سنتی و هوای دل‌انگیز خانه تاریخی فروتنی، بازدیدکنندگان را به دنیای گذشته‌ها می‌برد. در یکی از سالن‌های موزه، مجموعه‌ای از عروسک‌های ساخته‌شده در سایر استان‌های ایران، از جمله سیستان و بلوچستان، آذربایجان، خوزستان، اصفهان، گیلان و دیگر مناطق به نمایش گذاشته شده‌اند. این عروسک‌ها از لحاظ هنری و فرهنگی نمایانگر تنوع فرهنگی و هنری ایران هستند و هرکدام نمادی از زندگی، آداب و رسوم خاص خود به شمار می‌روند.
گشت و گذار در موزه عروسک‌های پر از قصه
برای کسب اطلاعات بیشتر و درک بهتر از فعالیت‌های موزه، با آمنه سیاری، مدیر موزه عروسک‌های خراسان جنوبی گفتگویی داشتیم. او در این گفت‌وگو درباره تاریخچه موزه، اهداف آن و اهمیت عروسک‌ها در حفظ فرهنگ بومی منطقه صحبت کرد.
وی می‌گوید: موزه عروسک‌های خراسان جنوبی در واقع نتیجه یک پروژه فرهنگی و اجتماعی است که هدف آن توانمندسازی زنان روستایی این استان از طریق هنر ساخت عروسک بود. بعد از ثبت ملی عروسک‌های خراسان جنوبی در فهرست میراث فرهنگی ناملموس کشور، ایده ایجاد این موزه شکل گرفت و خوشبختانه از سال ۹۵ به‌طور رسمی فعالیت خود را آغاز کرد.
سیاری با بیان وجود بیش از ۴۰۰ نوع عروسک نفیس در این موزه، ادامه می‌دهد: این موزه نه‌تنها یک فضای نمایشگاهی برای عروسک‌ها است، بلکه فرصتی است برای آشنایی نسل‌های جدید با هنر سنتی و آداب و رسوم گذشتگان. در این موزه، ما نه‌تنها عروسک‌های روستاهای مختلف خراسان جنوبی بلکه عروسک‌هایی از دیگر نقاط ایران را نیز به نمایش گذاشته‌ایم.
هر عروسک داستانی از تاریخ و فرهنگ ایرانی
مدیر موزه عروسک‌های خراسان جنوبی در ادامه توضیح می‌دهد: یکی از مهم‌ترین اهداف ما، آشنایی بازدیدکنندگان با فرهنگ و هنر محلی از طریق این عروسک‌ها است. به‌عنوان مثال، در بخش مردم‌شناسی موزه، عروسک‌هایی از روستای تاجمیر نهبندان به نمایش گذاشته شده که علاوه بر شکل ظاهری، نمایانگر آداب و رسوم خاص مردم بلوچ این منطقه است. برای ما بسیار مهم است که این عروسک‌ها و دیگر آثار هنری به عنوان بخشی از هویت فرهنگی این منطقه حفظ و معرفی شوند.
استقبال عروسک‌های بومی از گردشگران
او خاطرنشان می‌کند: موزه عروسک‌ها به عنوان دومین موزه عروسک کشور، علاوه بر حفظ و معرفی فرهنگ بومی، تبدیل به یک جاذبه گردشگری نیز شده است. ما هر ساله شاهد بازدیدکنندگان زیادی از داخل و خارج استان هستیم که برای آشنایی با این آثار و یادگیری بیشتر از فرهنگ غنی خراسان جنوبی به موزه می‌آیند.
سیاری می‌افزاید: موزه عروسک‌ها به‌عنوان یک مرکز فرهنگی و هنری، نه‌تنها حافظ میراث فرهنگی است بلکه فرصتی برای ارتقای اقتصادی و اجتماعی جامعه محلی نیز فراهم کرده است. ما امیدواریم که این موزه بتواند نقش مهمی در معرفی فرهنگ خراسان جنوبی به گردشگران داخلی و خارجی ایفا کند.
موزه عروسک‌های خراسان جنوبی، با تمامی ویژگی‌های خاص خود، نه تنها یک گنجینه فرهنگی و هنری است، بلکه به‌عنوان یک پروژه موفق در حوزه توسازی زنان و حفظ فرهنگ‌های بومی، به الگویی برای دیگر مناطق تبدیل شده است. این موزه با گشایش در خانه تاریخی فروتنی، به مکانی برای گشت و گذار فرهنگی و تجربه‌ای بی‌نظیر از دنیای عروسک‌ها و هنرهای دست‌ساز تبدیل شده است.
نوشته و خبر نگار : احمد کاشانی دبیر سرویس گردشگری و میراث و ا.حسن پور
دیدگاه ها برای این نوشته بسته شده است.