مراسم سنتی”هفت منبر” از جمله مراسم ایام محرم است که توسط زنان برگزار می‌شود و طی آن با روشن کردن هفت شمع در هفت منبر، مسجد و حسینیه در آن شرکت می‌کنند و این مراسم عصر تاسوعا در بیرجند برگزار می‌شود.
مراسم “هفت منبر” یکی از آیین‌های خاص و کم نظیر ماه محرم به شمار می‌رود و در فهرست میراث معنوی کشور نیز به ثبت رسیده است.
برگزارکنندگان این مراسم خدام اماکن هستند که در عصر تاسوعا با انداختن پارچه سیاهی برروی منبر و گذاشتن آن درنزدیکی در مسجد یا حسینیه، آماده پذیرایی از عزاداران سالار شهیدان می‌شوند.
بانوان شرکت کننده در این مراسم پس از نیت کردن، شمعی را درون سینی و کنار این منابر روشن کرده و نذورات خود را از قبیل خرما، شیرینی و پول درون تشتی ریخته و برای روشن کردن شمعی دیگر به یکی دیگر از این مساجد می‌روند.
است که بیشتر در شهر بیرجند اجرا می‌شود و ۲۰ شهریور ۱۳۹۱ نیز در فهرست میراث معنوی کشور ثبت شده است.
با فرا رسیدن روز تاسوعا، بیرجند آرام‌آرام در حال و هوای خاصی فرو می‌رود؛ انگار شهر نفسش را در سینه حبس می‌کند تا به احترام علمدار کربلا، سکوتی مملو از غم و معنویت را پاس بدارد. این شب در خراسان جنوبی رنگی متفاوت دارد؛ شب شمع‌ها، نذرها و دعاها به نام مراسم «هفت منبر».
این آیین، بر پایه نذر و نور شکل گرفته و توسط بانوان برگزار می‌شود. برگزارکنندگان اصلی، خدام مساجد و حسینیه‌ها هستند که از عصر تاسوعا با انداختن پارچه‌ای سیاه بر منبر، آن را در نزدیکی ورودی مسجد، حسینیه یا حتی منزل قرار می‌دهند. در پله‌های منبر نیز یک تشت پر از گل‌های معطر و یک تشت خالی برای نذورات گذاشته می‌شود.
مساجد و اماکن مذهبی مانند مسجد آیتی، مسجد جامع، مسجد خواجه خضر، مسجد حیدرحسن، مسجد صاحب‌الزمانی، مسجد امام حسن(ع)، چشمه خلیلی (قدمگاه)، منزل دختر آخوند، حسینیه گود و مدرسه معصومیه از جمله نقاطی هستند که میزبان این مراسم معنوی‌اند.
همزمان با نزدیک شدن غروب، زنان سالخورده، جوان و دختران با شمعی روشن در دست، راهی هفت مکان می‌شوند. هر کدام با نیتی در دل، نذر و شمع‌شان را در کنار منبر می‌گذارند. نذورات، شامل پول، خرما، نقل و شیرینی است که در تشت خالی ریخته می‌شود.
شمع‌هایی که روشن می‌شوند، نه تنها نماد روشنایی، بلکه زبان بی‌کلام دل‌هایی هستند که در این شب به حضرت ابوالفضل(ع) دخیل بسته‌اند. برخی مادران برای شفای فرزندی، برخی دختران برای گشایش بخت، و برخی برای آمرزش رفتگان شمع روشن می‌کنند.
در این آیین، هیچ‌کس شمعی را خاموش نمی‌کند. باور بر این است که شمع باید خودش، آرام و بی‌صدا، بسوزد و اشک بریزد. حتی اشک شمع‌ها نیز دور ریخته نمی‌شود و در ظرفی ویژه جمع‌آوری و نگهداری می‌شود.
در صورت بسته بودن یک مسجد یا دور بودن مسیر، ممکن است دو شمع در یک مکان روشن شود؛ اما اصل بر آن است که هر شمع، در کنار یک منبر روشن شود تا چراغ هفت نیت، در هفت مکان برپا گردد.
هفت منبر تنها یک مراسم مذهبی نیست، بلکه آیینی با ریشه‌های عمیق در فرهنگ ایرانی پیش از اسلام است که پس از اسلام، رنگ و بوی عاشورایی گرفته است. نور در فرهنگ ایرانی همواره مقدس بوده و در این مراسم، شمع‌ها واسطه‌ای میان زمین و آسمان تلقی می‌شوند.
احترام به نور، نذر، نیت و پاکی در این مراسم به وضوح مشهود است. زنان تا پایان مراسم و خاموش شدن کامل شمع‌ها در محل می‌مانند. نذورات به صاحب منبر تعلق دارد و جمع‌آوری اشک شمع‌ها نیز بخشی از آیین است که نشان‌دهنده توجه به کوچک‌ترین جزئیات سنت است.
شهر در این شب به تابلویی از شمع‌های کوچک بدل می‌شود که در دل تاریکی می‌درخشند. کوچه‌ها عطر گلاب گرفته‌اند، صدای پچ‌پچ دعاها از گوشه مسجدها شنیده می‌شود و آرامش خاصی بر فضای شهر حاکم است. نه صدای طبل است، نه نوحه‌ای بلند؛ فقط شمع است و سکوت و نیت.
آیین «هفت منبر» میراثی زنانه است، اما فراتر از جنسیت، آیین احترام به نور، دعا و پیوند قلب‌های خاکی با آسمان است. روایتی زنده از صبر، ایمان، عشق و انتظار. آیینی که از دل تاریخ برآمده، در دل محرم می‌تپد و با اشک شمع‌ها، در دل زنان بیرجند ماندگار شده است.
نوشته و خبر نگار : مهدیه حسن پور دبیر سرویس فرهنگی و هنری و ا.حسن پور
دیدگاه ها برای این نوشته بسته شده است.