دکتر مجید شایسته با اشاره به علایم و نشانه های مار گزیدگی، عوامل مؤثر در شدت مسمومیت را اینگونه بیان کرد: نوع مار در بروز و شدت علائم  تعیین کننده  می باشد. اندازه جثه انسان هرچه جثه کوچکتر باشد نسبت زهر به وزن بیشتر می شود و در نتیجه شدت مسمومیت بیشتر خواهدبود، گزش از روی لباس یا عریان و محل گزش که در نواحی نزدیک به قلب خطر بیشتری دارد.

وی درد موضعی، سوزش، تورم موضعی، بزرگ شدن دردناک غدد لنفاوی، خونریزی و تاول را از تظاهرات موضعی مارگزیدگی برشمرد و خاطرنشان کرد: تهوع، استفراغ، سردرد، احساس کسالت، ضعف، گیجی، درد شکمی، اسهال، تشنج (ممکن است درکودکان اولین نشانه باشد)، افت فشارخون در اغلب موارد و افزایش احتمالی فشارخون در برخی موارد، تاکیکاردی و برادیکاردی و تب (در مارگزیدگی شدید) از تظاهرات عمومی مارگزیدگی است.
رئیس مرکز بهداشت استان با بیان اینکه تلاش برای به تاخیر انداختن جذب سم مار، کنترل تنگی نفس یا علائم خطرناک ناشی از مارگزیدگی و فراهم نمودن شرایط انتقال بیمار به مرکز درمانی، اقدامات اولیه است که در محل حادثه باید انجام شود. افزود: از سایر اقدامات اولیه نیز امنیت صحنه (دور نمودن آسیب دیده از محل حادثه به منظور جلوگیری از گزیدگی مجدد)، آرام نمودن آسیب دیده مضطرب و اطمینان دادن به او که مرگ ناشی از مارگزیدگی نادر است.قرار دادن بیمار در وضعیت نشسته یا درازکش، در حالی که اندام مارگزیده در موقعیت افقی قرار گیرد.و بی حرکت نمودن اندام مارگزیده به وسیله آتل یا باند پارچه ای (هرگونه حرکت یا انقباض عضلانی ممکن است به افزایش ورود سم مار به جریان خون و لنف منجر شود) است.
دکتر شایسته ادامه داد:خارج ساختن تمام وسایل زینتی مانند ساعت و انگشتر، پرهیز از هرگونه دستکاری زخم ناشی از گزیدگی (ممکن است به عفونت، افزایش جذب سم و خونریزی موضعی منجر شود)، شستشوی محل گزش با آب وصابون و بانداژ اندام مارگزیده و ممانعت از راه رفتن بیمار نیز سایر اقدامات اولیه ای است که در محل حادثه توصیه می شود.
وی با اظهار اینکه ثابت شده است بسیاری از اقدام های رایج و سنتی در مارگزیدگی نه تنها مفید نیستند بلکه خطرناک هم هستند، گفت: این اقدامات عبارتند از: ایجاد برش، خراش یا سوراخ در محل گزیدگی، تلاش در جهت مکیدن  سم از محل گزیدگی، سفت بستن تورنیکه به دور اندام مارگزیده (این کار بسیار دردناک و خطرناک است زیرا ممکن است منجر به ایسکمی و یا بروز سیاه زخم شود)، به کار بردن موضعی مواد شیمیایی یا گیاهی
معاون بهداشتی دانشگاه با بیان اینکه در صورت مشاهده مار، ممکن است تلاش برای گرفتن و کشتن آن خطرناک باشد. افزود:
درصورت کشته شدن مار، باید لاشه آن را به مرکز درمانی تحویل داد. ممکن است این امر به تشخیص نوع مار و نوع گزیدگی کمک کند.در این موارد، هرگز نباید مار را با دست حمل و جا به جا کرد؛ زیرا گزیدگی رفلکسی می تواند حتی تا یک ساعت پس از مرگ مار اتفاق افتد.
دکتر شایسته با اظهار اینکه مارها معمولاً مناطق تاریک را ترجیح می دهند.بنابراین، هرچه مناطق مسکونی روشن تر و از نور کافی برخوردار باشند، احتمال دورشدن مارها از این اماکن بیشتر خواهدبود. گفت: ریختن مقداری بنزین داخل سوراخ مارها باعث بیرون آمدن جانوراز سوراخ می شود و ازبین بردن آن را امکانپذیر می سازد.
وی تصریح کرد: مارها به بو فوق العاده حساس هستند و به سرعت از چنین مناطقی می گریزند .بنابراین ، برافروختن آتش از کاه و پهن و انتشار دود آنها در فراری دادن مارها مؤثر است. همچنین مارها از استشمام اسانس نعناع و پونه گریزانند. بنابراین کشت نعناع و پونه در مجاورت محلهای مسکونی،اردوگاهها و … مفید می  باشد.
معاون بهداشتی دانشگاه اظهار داشت: مؤثرترین سم علیه مار نیکوتین است که از قدیم برای مبارزه با ماراستفاده می شده است. پاشیدن گرد توتون و تنباکو در اطراف منازل،مزارع، چادرها و اردوگاهها باعث ازبین رفتن و فرار سریع مارها ازمنطقه می شود.
دکتر شایسته با بیان اینکه در بیابان، قبل از ورود به اماکن یا چادر آنها را بازدیدکنید و با بررسی دقیق واردشوید. افزود: بررسی کردن تخته سنگ ها یا تنه درختان قبل از نشستن، در تاریکی شب در بیابان قدم نزنید و هنگام کار به خصوص درمناطق مارخیز از دستکش، پوتین ساق بلند(چکمه) و شلوار بلند استفاده نمایید.فاصله ای که مار برای انسان ایجاد خطر میکند ۵۰  سانتی متر است.بنابراین به محض مشاهده مار از محل فاصله بگیرید و در برخورد با مار به طورزیگزاگ یا مارپیچ حرکت نمایید تا جهت یابی مار مختل شود. از دیگر موارد مهم در پیشگیری از مارگزیدیگی است.
وی در ادامه به بیان مطالبی درباره اهمیت عقرب گزیدیگی و راه پیشگیری و کنترل آن پرداخت
مهندس محمد یوسف مقدم کارشناس ارشد حشره شناسی پزشکی مرکز بهداشت بیرجند نیز در این کارگاه آموزشی به معرفی انواع مارها غیرسمی، نیمه سمی و سمی و همچنین طبقه بندی عقرب ها، خصوصیات آنها و انواع خطرناک آن در ایران پرداخت.

نوشته و خبرنگار : دکتر  ا . زارعی دبیر سرویس پزشکی و سلامت و ا حسن پور