روستای تاریخی دیهوک با قدمتی چند صد ساله در شهرستان طبس در غرب شهر فعلی دیهوک و به فاصلۀ حدود یک کیلومتری آن قرار دارد فاصله این روستا تا مرکز شهرستان طبس ۸۷ کیلومتر و تا بیرجند ۱۹۵ کیلومتر است و در ارتفاع ۱۳۷۲ متر از سطح دریا قرار گرفته است. محمد عرب رئیس اداره میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی شهرستان طبس ضمن بیان این مطلب افزود: بافت تاریخی دیهوک حدود ۱۸ هکتار مساحت دارد و با شماره ۳۳۷۱۰ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است که تاکنون سه اقامتگاه بوم گردی در این بافت ارزشمند راه اندازی گردیده و چندین مورد در حال راه اندازی و متقاضی تبدیل خانه های قدیمی بافت روستا به بوم گردی هستند.
عرب رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری طبس گفت: این روستای تاریخی با قدمتی چند صد ساله از محله‌های «انتظامیه» ، «سرچشمه»، «تلخک»، «دم دروازه»، «بنوکوه»، «اولنگ»، «چپیله»، «زیر اسیاب»، «دم اسیاب»، «دم مزار» و «پی کمر» تشکیل شده است. اغلب خانه‌ها از خشت و گل، دو طبقه و به هم پیوسته تشکیل شده‌اند. مردم دیهوک اکنون با مرمت تعدادی از بنا‌های بافت تاریخی ، پیشینه کهن خود را پاس می‌دارند و اشتیاق دارند دیهوک قدیم را زنده و پویا سازند.
عرب افزود: دسترسی به بافت قدیم روستای دیهوک از طریق محلۀ انتظامیه که در گذشته جزئی از محله های روستا بوده و امروزه هم به همین نام مشهور است، پس از عبور از این محله و طی مسیر حدود ۸۰۰ متری به طرف شمال امکانپذیر است.بافت قدیم روستای دیهوک دورتادور یک کوه صخره‌ای ساخته شده که این کوه به صورت بیضی از شمال به جنوب امتداد دارد. این بافت با طول ۴۷۰ و عرض ۲۰۰ متر به فاصله ۷۳۰ متری غرب بافت جدید شهر دیهوک قرار گرفته است.
به گفته عرب: بافت قدیم روستای دیهوک در سال ۱۳۵۷ بر اثر زلزله شهرستان طبس کمی آسیب دید که با شروع ساخت شهرک جدید و اتمام این شهرک در سال ۵۹ ساکنان روستا به موقعیت فعلی شهر دیهوک نقل مکان و بافت قدیم روستا خالی سکنه و به مرور متروکه شد. بافت روستا در اثر بارش باران و برف و عدم رسیدگی و اندود کاهگل پشت بامها ، گذر زمان و نیز ویرانی‌های عمدی آسیب بسیاری دیده است اما هنوز زیبایی و شکوه خود را حفظ کرده است.
به گفته وی: قرار گیری در مسیر یکی از مهمترین شاهراهای ارتباطی جنوب به شرق و شمال شرق کشور و ظرفیت های تاریخی ، فرهنگی و صنایع دستی منطقه باعث شد که برخی از اهالی روستا اقدام به بازسازی بخشی از بافت روستا و تبدیل آنها به اقامتگاه‌های بومگردی نمایند که این روند هر چند به کندی ولی ادامه دارد و در صورت تامین زیرساخت های مورد نیاز و توجه بیشتر ، احیاء کامل این بافت ارزشمند چندان دور از انتظار نیست.روستای دیهوک با توجه به سبک معماری و قرار گرفتن روی تپه سنگی و مزارع کشاورزی اطراف ان از قدیم الایام مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی قرار داشته و در حال حاضر نیز گردشگران زیادی از این بافت تاریخی بازدید و در خانه های تاریخی آن که بازسازی شده است اقامت می کنند.
عرب همچنین گفت: مرمت و احیاء این بافت ارزشمند با کمک اهالی و مالکین از برنامه ها و اولویت های میراث فرهنگی می باشد که با توجه به ظرفیت ها متعدد قطعاً کمک زیادی به اقتصاد منطقه ، احیاء سنت های حسنه و آداب و رسوم کهن منطقه خواهد شد و امکانات اقامتی ، پذیرایی و تفریحی مناسبی در مسیر زائران امام هشتم ایجاد خواهد نمود.
عرب اضافه کرد : تامین زیرساختهای آب و برق روستا با اختصاص اعتباری بالغ بر ۱۵ میلیارد ریال از مصوبات سفر دکتر قناعت استاندار خراسان جنوبی به بخش دیهوک در سال ۱۴۰۲ می باشد که از محل منابع استانی خرید قسمتی از تیرهای برق به ارزش ۲۷۰۰ میلیون ریال انجام شده و اجرای کامل پروژه نیازمند تخصیص کامل اعتبار مصوب می باشد. همچنین از محل اعتبارات بناهای اضطراری مبلغ ۶۰۰ میلیون ریال برای مرمت بافت هزینه شده و در واقع اولین فصل مرمت بافت انجام شده که با توجه به ثبتی بودن بافت امیدواریم با تزریق اعتبارات ملی روند مرمت و احیاء بافت ارزشمند دیهوک سرعت بیشتری بگیرد.
عرب گفت: بافت تاریخی ارزشمند دیهوک مربوط به دوره صفوی تا اواخر قاجار است و از جمله بافت‌های مناطق کویری و گرم و خشک به شمار می‌رود که شامل: مسجد جامع، قلعه، بازار، آب‌انبار، آرامگاه و فضاهای مسکونی است. دلایل مختلفی از جمله موقعیت ارتباطی و منابع آب نسبتاً کافی نقش مهمی در شکل‌گیری و توسعه بافت قدیم دیهوک داشته است. شرایط آب و هوایی در این منطقه موجب شده است بافت آن با توجه به اقلیم و نیاز ساکنان شکل بگیرد و نقش محیط را در انتخاب مصالح و فضاهای مسکونی و عمومی در نظر بگیرند.

نوشته و خبر نگار : احمد کاشانی  دبیر سرویس گردشگری و میراث و ا.حسن پور