الاب طبیعی و زیبای کجی نمکزار در ۷۵ کیلومتری شمال شهر نهبندان و در حاشیه محور نهبندان به بیرجند قرار دارد.

این تالاب بیش از ۲۲ هزار هکتار وسعت دارد که با توجه به خشک‌سالی‌های چندین ساله اما همچنان زنده و چشم‌نواز است و در ۲ هزار کیلومتری مرزهای شرق کشور همچنین جاذبه زیست‌محیطی منحصر به فردی وجود ندارد.

این تالاب تنها آبگیری است که به رودخانه و حتی آبراهه‌ها وصل نمی‌شود و در تابستان خشک و در زمستان با جوشیدن آب آبگیری و پذیرای پرندگان و حیوانات مختلف و متعددی است.

این تالاب شوره‌زاری وسیع است و این پدیده با توجه به شوری بیش از حد خاک آن به دریاچه نمکی تبدیل شده و محل زندگی پرندگان و حیوانات فراوانی است.

با توجه به اینکه در فصل‌های پاییز و زمستان تالاب کجی نمکزار نهبندان دارای آب است، این تالاب محل امنی برای پرندگان آبزی و کنار آبزی محسوب می‌شود و هر ساله تعداد زیادی از پرندگان مهاجر در آن مأمن و سکنا می‌کنند.

این تالاب با برخورداری از برآمدگی‌های خشکی همراه با پوشش گیاهی مناسب برای تخم‌گذاری پرندگان محسوب می‌شود و پوشش گیاهی عمده تالاب کجی نمکزار نهبندان تاغ، قیچ و گز بوده این گیاهان از پوشش نسبتاً خوبی در این منطقه برخوردار هستند.

به دلیل بارندگی‌ها اخیر در شهرستان این تالاب هم‌اکنون آبگیری شده که در کنار آن بوته‌های فراوان گز، هالوکنموم، آتریپلکس و نی رشد کرده و به چشم می‌خورد.

۱۴ گونه پرنده در تالاب کجی نمکزار نهبندان یافت می‌شود

بیش از ۱۴ گونه پرنده اعم از گونه‌های مهاجر آبزی و کنار آبزی در این تالاب یافت می‌شوند که شامل بلدرچین معمولی، زاغ نوک قرمز، زاغی، عقاب طلایی، زاغ‌بور، دال، چکاوک کاکلی، هوبره، سبزه‌قبا، جغد کوچک، گنجشک درختی، دم جنبانک، ابلق، هدهد و پرستو هستند.

همچنین ۱۴ ‌گونه پستاندار نظیر خرگوش، خارپشت، پامسواکی بزرگ، گرگ، روباه، تشی، کفتار و پایکا در تالاب کجی نمکزار نهبندان زندگی می‌کنند.

زیستن ۱۰‌ گونه خزنده در این تالاب از جمله مارهای قیطانی، دشتی، جعفری، پلنگی و بزمجه بیابانی از دیگر ویژگی‌های تالاب کجی نمکزار نهبندان است.

مشاهده سالانه بیش از ۵ هزار پرنده مهاجر در تالاب کجی نمکزار نهبندان

طبق آمار سالانه بیش از ۵ هزار پرنده مهاجر در این تالاب مشاهده می‌شوند که در این میان پرنده‌ای به نام زاغ بور که گونه‌ای نادر در جهان است و فقط آن را در حاشیه کویرهای ایران در استان‌های سمنان، یزد و خراسان‌جنوبی می‌توان یافت، به این تالاب مهاجرت می‌کند.

زاغ‌ بور منحصر به ‌فردترین پرنده آندومیک ایران و جهان به شمار می‌رود که تالاب کجی نمکزار نهبندان زیستگاه این پرنده زیبا است وجزو آن دسته از پرندگانی است که به‌ عنوان جواهر کمیاب و نادر کویر از آن یاد می‌کنند.

این پرنده با زیبایی‌های خاص خود یکی از قابلیت‌های گردشگری کشور و شهرستان نهبندان محسوب می‌شود که سالانه تعداد کثیری از گردشگران داخلی و خارجی برای دیدن این پرنده به تالاب کجی‌ نمکزار نهبندان سفر می‌کنند.

زیستگاه زاغ‌ بور در مناطق بیابانی، استپی و بیابان‌های ماسه‌ای با گیاهان پراکنده و دشت‌های پوشیده از گیاه قیچ است و این پرنده در میان بوته‌های مختلف نظیر قیچ آشیانه می‌سازد و در اردیبهشت‌ماه حدود چهار تا شش تخم می‌گذارد و از حشره‌ها و دانه‌های گیاهان تغذیه می‌کند و صدایی دلنشین و شیوا دارد.

گسترش فعالیت‌های کشاورزی، قطع درختان و بوته‌ها، حضور دام و چرای بی‌رویه از عوامل تهدید کننده زیستگاه این پرنده نادر ایران و جهان محسوب می‌شود و زاغ‌ بور نیازمند مراقبت و حفاظت ویژه است و از آن می‌توان به عنوان استعداد بالقوه گردشگری در کشور و این شهرستان یاد کرد.

هوبره نیز یکی از پرندگان زیبای زیستگاه‌های طبیعی شهرستان نهبندان و کویرهای ایران به شمار می‌رود و این پرنده از حدود ۶۰ سانتی‌متر طول برخوردار است و تقریبا هم اندازه میش‌مرغ و از زنگله بال بسیار بزرگ‌تر است.

این پرنده از نظر ظاهری شبیه بوقلمون است و به طور کلی پر و بال قهوه‌ای، زیر تنه خاکستری و دسته پرهایش سیاه و سفید بلند که از دو طرف گردنش آویزان و حالت دامن مانندی دارد.

زیستگاه اصلی این پرنده در مناطق دشتی، بیابان‌ها، تپه‌ماهورها، ریگزارها و نواحی کویری با بوته‌های پراکنده یا علف‌های کوتاه و حاشیه گند مزارع است و یکی از پرندگان زیبای زیستگاه‌های طبیعی شهرستان نهبندان و کویرهای ایران به شمار می‌رود.

تالاب کجی نمکزار نهبندان همچنین با توجه به شوری بیش از حد خاک آن به دریاچه نمکی تبدیل شده و مامن زندگی پرندگان و حیوانات زیادی است و هر چند در سال‌های اخیر به دلیل خشکسالی از میزان آب تالاب کاسته شده ولی به طور کلی در فصول پاییز و زمستان همواره آب دارد و محل امنی برای پرندگان مهاجر آبزی محسوب می شود.

تالاب کجی نمکزار نهبندان امسال نیز در ایام نوروز مانند هر سال چشم انتظار مسافران و گردشگران نوروزی است.

نوشته و خبر نگار : احمد کاشانی  دبیر سرویس گردشگری و میراث و ا.حسن پور