نوشته : ا.زارعی  دانشجوی دکترای تخصصی اموزش پزشکی

آنچه در کشور ما با نام فوریت‌های پزشکی ۱۱۵ شناخته می‌شود، در سایر کشورهای دنیا با نام اختصاری EMS معرفی می‌گردد. این مراکز برای کاستن از عوارض مرگ و میر ناشی از حوادث اورژانس پایه‌ریزی شده‌اند. وظیفه این واحد، ارائه‌ی خدمات درمانی بر بالین بیمار در موارد اورژانسی و در صورت نیاز انتقال به مراکز درمانی است.

با توجه به این که جمعیت کشور در حال فزونی است و امکانات درمانی ما به ازای جمعیت کشور کفایت نمی‌کند، و از طرفی با توجه به نیازی که به پاسخگویی این سیستم نسبت به جامعه احساس می‌شود، تدابیری اندیشیده شده است تا با این امکانات بتوان حداکثر پاسخگویی را در قبال جامعه ایجاد کرد. از جمله این تدابیر، حضور پرسنل مجرب و کارآزموده از پزشک، پرستار و کارشناس فوریت‌های پزشکی در این واحدهاست تا بتوانند پاسخگوی تلفن‌های مردم و ارائه‌ی راهنمایی لازم به آنان باشند. وجود این پرسنل کارآزموده باعث می‌شود تا موارد اورژآنس از غیراورژانس تفکیک شوند و ارائه‌ی خدمات به آنان بر اساس الویت و فوریت نیاز آنان انجام شود. از تمهیدات دیگری که برای استفاده حداکثر از نیروی اورژآنس ۱۱۵ در نظر گرفته شده است، آگاه ساختن مردم نسبت به موارد اورژآنسی است که باید در برخورد با آن، مرکز اورژانس را در جریان بگذارند. این امر باعث می‌شود تا مردم از تماس بی‌مورد با این مراکز خودداری کنند. چه بسا که این تماس‌های بی‌مورد ممکن است جان تعدادی از بیماران اورژانس واقعی را که نیازمند رسیدگی فوری هستند به خطر اندازد و حتی در انتظار کمک نیروی اورژانس، جان خود را هم از دست بدهند. بنابراین انتظار داریم که مردم آگاه، از تماس‌های بی‌مورد به اورژانس حتما خودداری نمایند. طبق آمار سال ۱۳۹۵، تنها ۱۰٪ از تماس‌های تلفنی برقرار شده با مراکز اورژانس ۱۱۵، منجر به انجام ماموریت می‌شود و علاوه بر رقم فوق، ۴۰-۳۰ ٪  تماس‌ها با این مراکز، غیرضروری و مابقی آنها مزاحمت و درخواست‌های بی‌ارتباط هستند. این آمار نشان از عدم آگاهی مردم نسبت به بیماری‌های اورژانسی و در نتیجه ایجاد تماس‌های غیرضروری به صورت خواسته یا ناخواسته با مراکز اورژانسی می‌شود. همان‌طور که قبلا هم گفته شد و دوباره هم تاکید می‌شود،‌ تماس‌های بی‌مورد به مراکز اورژانسی و مشغول شدن تلفن‌های این مراکز، می‌تواند تهدیدی برای نجات جان بیماران واقعا اورژانسی باشد. بنابراین در این مقاله، اورژانس‌هایی که مردم باید نسبت به آن آگاه باشند، معرفی می‌شوند تا در تماس با این بیماران با اورژانس ۱۱۵ تماس گرفته شود تا وقت و انرژی پرسنل این مراکز صرف بیماران غیراورژانسی نشود.

اورژانس‌های قلبی:

این نوع اورژانس‌ها، شایع‌ترین نوع اورژانس‌هایی است که با ۱۱۵ تماس می‌گیرند و شناخت سریع و تماس به موقع آنها به ۱۱۵ از اهمیت بالایی برخوردار است.

احساس درد، فشار و سنگینی در قفسه‌ی سینه یا سوزش پشت استخوان جناغ سینه، مشکوک به درد قلبی و احتمالا سکته‌ی قلبی است و بایستی جدی گرفته شوند. در صورتی که این درد بیشتر از ۳۰ دقیقه طول بکشد و همراه با تهوع، استفراغ، تعریق و انتشار درد به زیر جناغ، قفسه سینه، بازوها و شانه‌ها،‌ اندام‌ها، شکم و بین دو کتف باشد، باید به فکر احتمال سکته‌ی قلبی بود. تنگی نفس ناگهانی، ‌ضربان نامنظم قلب به شکل ناگهانی،‌ فشار خون بالا یا افت فشار خون و سوزش معده می‌توانند همه نشانه‌هایی از بیماری قلبی باشد.

توجه داشته باشید که دردهایی که بیش از چند ساعت تا چند روز ادامه می‌یابند یا دردهایی که کمتر از یک دقیقه طول می‌کشند،‌ معمولا منشا قلبی ندارند. یکی از علایم این بیماران این است که دست راست خود را روی قلب خود می‌گذارند. در برخورد با چنین بیمارانی هم اولین شک به سکته قلبی است. این بیماران بایستی سریعا دراز کشیده و حرکت نداشته باشند، با اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرند و در صورت داشتن قرص زیرزبانی، تا رسیدن اورژانس، یک قرص زیر زبان خود قرار دهند.

در بعضی از بیماران به خصوص در افراد مسن و نیز بیماران دیابتی،‌ به دلیل ایجادشدن نوروپاتی، معمولا درد را به خوبی حس نمی‌کنند. بنابراین با وجود درد شدیدی که بیماران قلبی تجربه می‌کنند، منتظر درد نباشید و وجود سایر علایم را هم جدی بگیرید.

اورژانس‌های تنفسی:

تنگی‌نفس شدید یکی از اورژانس‌های تنفسی است که در آن تنفس بیمار سخت و غیرعادی می‌شود و حتی به دلیل نرسیدن اکسیژن کافی به آنان، دچار کبودی و بی‌قراری شدید می‌شوند. به خصوص، بیماران آسمی این حملات را تجربه می‌کنند.

اورژانس‌های گوارشی:

از جمله اورژانس‌های این سیستم، خونریزی‌های گوارشی شامل استفراغ‌های خونی یا مدفوع قیری شکل است. درد شکم به شکل حاد که با حساسیت شدید شکم، استفراغ یا بی‌اشتهایی همراه است  و نیز علایمی که به دنبال ضربه به شکم ایجاد می‌شوند، همگی از جمله اورژانس‌های گوارشی هستند.

اورژانس‌های ادراری:

دردهای شدید ناگهانی پهلو با یا بدون ادرار خونی، قطع و سوزش ادرار از اورژانس‌های این سیستم هستند.

اورژانس‌های اسکلتی:

شامل شکستگی‌های باز با بسته استخوانی، دررفتگی مفاصل و اندام‌ها و پارگی وسیع در اندام‌ها هستند.

اورژانس‌های چشم:

ضربه به چشم، ریختن مواد شیمیایی، سوختگی حرارتی، علایم فشار کره‌ی چشم شامل (درد ناگهانی در چشم، سردرد شدید و تاری دید) از جمله‌ی این اورژانس‌هاست.

اورژانسهای اعصاب:

 تشنج، حمله‌ی صرعی، سکته‌ی مغزی یا فلج اندام‌ها و اختلال تکلم، اختلال هوشیاری،‌ سردردهای شدید و ناگهانی همراه با سفتی گردن و استفراغ مکرر،‌ ضربه به جمجمه یا ستون فقرات به دنبال سقوط از بلندی و تصادف.

اورژانس‌های گوش،‌حلق و بینی:

خونریزی‌های شدید از بینی، ضربه به گوش، ‌ضربه به فک و صورت،‌ دررفتگی فک، جسم خارجی در بینی یا دهان به خصوص در کودکان.

اورژانس‌های بارداری:

در زنان باردار، هر گونه خونریزی شدید، سقط،‌ تشنج، فشار خون بالا که با تاری دید و تورم دست و پا همراه است،‌ خونریزی شدید و شروع دردهای زایمانی در صورتی که پزشک در دسترس نباشد، از اورژانس‌های بارداری هستند.

حوادث شغلی و محیطی:

تصادف، سقوط، سوختگی، ‌برق‌گرفتگی، آوار، گزیدگی مار، عقرب و سایر حشرات، غرق‌شدگی،‌ مسمومیت دارویی و شیمیایی و خودکشی.

هنگام تماس با اورژانس ۱۱۵، به خاطر داشته باشید که مشخصات بیمار و ادرس دقیق، شماره تلفن، و علایم بیمار را از قبل به خاطر داشته باشید و یا شخصی با اورژانس تماس بگیرد که کاملا نسبت به موقعیت آگاه و آشنا باشد تا وقت زیادی حین تماس با آن مرکز تلف نشود. از آن گذشته تماس با اورژانس، به معنای اعزام ماشین اورژانس به محل نیست. گاهی اوقات با تشخیص پزشک اورژانس، رسیدگی به بیمار شما با راهنمایی تلفنی هم رفع می‌شود و یا این که  بنا به اولویت، رسیدگی به بیمار شما طول خواهد کشید. در این گونه مواقع،‌ از بیماران و خانواده‌ی آنان انتظار می‌رود با اورژانس همکاری نمایند تا رسیدگی به بیماران به ترتیب الویت انجام شود.